tag:blogger.com,1999:blog-11808988857801382672024-03-05T08:19:45.435-08:00महज़एक सोच.....anshuhttp://www.blogger.com/profile/15378644547973082043noreply@blogger.comBlogger25125tag:blogger.com,1999:blog-1180898885780138267.post-30944712367110021872015-01-31T09:47:00.000-08:002015-01-31T09:47:29.240-08:00तशरीफ़ को उठाना होगा <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
इस देश में अक्सर लोग कई बातें कहते हुए मिल जाते हैं जैसे इस देश में जब तक गरीबी नहीं जाती कुछ नहीं हो सकता या एजुकेशन सिस्टम में सबसे पहले बदलाव लाना होगा , या इस देश का तो आर्थिक ढांचा ठीक करना होगा . या जब तक लोगों का स्वास्थ्य ठीक नहीं हो जाता तब तक कुछ नहीं किया जा सकता | साथ ही ये भी कि सब एसी कमरों में बैठकर ही पोलिसियाँ बनाते हैं |<br />
<br />
सबसे जरूरी लेकिन ये है कि लोगों को इस बात के लिए तैयार करना कि किसी भी स्कीम पर काम करने के लिए सभी को अपना समय देने की जरुरत है | जैसे कि यदि कोई टीचर ये कहता है कि बच्चों की पढ़ाई नहीं हो रही है , वो कुछ पढना नहीं जानते हैं तो उन्हें अपने वक़्त में से कुछ अलग टाइम देना होगा, ज्यादा से ज्यादा काम करना होगा, सिर्फ बोलने से काम नहीं चलेगा |<br />
<br />
Most important is that people shuold be ready to work for they intend to see. They should take tension and little more pain in their daily life. </div>
anshuhttp://www.blogger.com/profile/15378644547973082043noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1180898885780138267.post-44228376451269382752014-09-05T11:17:00.001-07:002014-09-05T11:47:46.316-07:00क्यों नहीं बोले शिक्षक <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
आज के पूरे दिन की सबसे बड़ी विडम्बना ये थी शिक्षक ही शिक्षक दिवस से नदारद रहे या कर दिये गए | असल में महान मोदी जी नहीं ये शिक्षक ही हैं जिनहोने आज पीएम के भाषण को हर बच्चे तक पहुंचाया | लेकिन ये सब कहाँ दिखाई दिया मोदी जी को ? आज इतना ड्रामा में ये जरूर साबित हो गया कि इस देश में राजनीति से ऊपर कुछ नहीं , शिक्षा भी नहीं |<br />
<br />
और ये शिक्षा और शिक्षक बस वही कर सकते हैं जो उन्हे कहा जाए | जैसे बाकी काम होते रहें हैं ऐसे ये काम भी निपट गया और आदेश का पालन हो गया | लेकिन सबसे ज्यादा दुख की बात तो यह है कि शिक्षक चुप रहें | आज के पूरे दिन में वे स्कूल पहुँचने पर प्रोजेक्टर , स्पीकर, इंटरनेट , व्यवस्था के साथ साथ बच्चों को संभालने के इंतजाम में ही लगे रहे इंतजाम में लगे रहे |<br />
<br />
शिक्षकों से ज्यादा बाल दिवस के रूप में इसे बना दिया गया | मीडिया भी हर बार बच्चे से जाकर पूछा कि आप मोदी जी से क्या पूछेगे लेकिन किसी चैनल ने किसी शिक्षक से बात नहीं की |कि उन्हे क्या चाहिए ? लेकिन ज़ही कहीं मौका मिला त वो बोल गए कि टीचर्स की कमी है |<br />
<br />
आप यदि एक सरकारी स्कूल के टीचर की दिनचर्या सुनेंगे तो सोचेंगे कि वो किन परिस्थितियों और हालातों में काम कर रहा है और काम नहीं कर रहा है या फिर नहीं कर पा रहा है | आप जब उन्हे सुनेगे तो उनकी परेशानियाँ सुन सुन कर घुटने टेक देंगे लेकिन इस आदेश पर उनसे जो कहा गया वो बहुत मेहनत करके जुट गए | उनके मुंह से एक आह नहीं निकली यही मुझे खराब लगा | अरे जो बात , जो समस्याएँ आप मुझे बताते रहते हो वो आप आज क्यूँ नहीं बोले ? क्यों चुप रहे ?<br />
<br />
कल मैं एक विद्यलय में गई जहां की टीचर एक लिस्ट बना रही थी | शीट पर नाम लिख रही थी | मैंने पूछा क्या आपके पास डाटा कम्प्युटर में नहीं है ? | जल्दी से कॉपी पेस्ट करें और भेज दें | उनका जवाब था उन्हे नहीं आता |<br />
<br />
तो मिस्टर मोदी जी ये है आपका भारत जहां आज आपने अपने एक आदेश से प्रोजेक्टर लगवाएँ हैं वहाँ टीचर एक्सेल शीट बनाना भी नहीं जानते | अरे उनके लिए तो जनसख्या और मिड दे मील जैसे काम ज्यादा जरूरी हैं<br />
| इसके बाद वो टीचर बोली कि क्लर्क भी नहीं है हमारे स्कूल में | सब काम खुद ही करने पड़ते हैं | आज भी मैनुअल लिस्ट तैयार होती हैं और आप डिजिटल इंडिया का सपना देख रहे हो |<br />
<br />
मोदी जी "बी प्रैक्टिकल" भूल गए अपने दिन ? आप जरूर आगे पहुँच गए है लेकिन शिक्षक आज भी वहीं है नीरीह, कमजोर, आदेशों का पालन करने वाला एक सरकारी नौकर |<br />
<br />
अच्छा होता अगर इन शिक्षकों को मौका मिलता अपनी बात कहने का , इनकी समस्याओं को कोई कम से कम सुन ही लेता | वो आज भी चुप रहे |<br />
<br />
<br />
<br />
<br /></div>
anshuhttp://www.blogger.com/profile/15378644547973082043noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1180898885780138267.post-53598927499136670092014-09-05T10:24:00.000-07:002014-09-05T10:24:40.474-07:00शिक्षा और शिक्षक <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिक्षा मे लगातार हो रहे
प्रयासों के बाद मानव संसाधन मंत्रालय की बात केवल इस बात पर आकार अटक जाती है कि
हमारे देश में प्रतिभावान आधायपकों की कमी है </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">| </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिक्षकों
की प्रतिभा को सुधारने से पहले उनकी
प्रतिभाओं को पहचानना होगा साथ ही उनकी समस्याओं को समझना होगा </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">भारतीय
</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिक्षण</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">व्यवस्था</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">में</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">गुरु
का स्थान सदैव</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">से ही</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">अहम</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">रहा</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">है
</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">| </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">प्राचीन </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">काल</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">की</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">गुरु</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिष्य</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">परंपरा
तो</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">पूरे</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">विश्व</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">में</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">जानी</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">जाती</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">थी</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> |
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">लेकिन</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">समय</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">के</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">साथ</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">साथ
भारतीय</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">गुरु</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">एक
सहायक</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">के</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">रूप
में</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">सामने</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">आया</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> | </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">उसकी</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">भूमिका</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">बच्चे</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">के</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">अंदर</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ज्ञान</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">भरने</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">की</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">नही
बल्कि</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">उसके</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">अंदर</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">छिपे</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ज्ञान</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">औरकौशल</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">को</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">मुखरित</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">करने</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">की</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">थी</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> | <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">एक</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">समय</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">था</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">जब</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">गुरु</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ही</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ब्रह्मा
और</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">गुरु</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ही</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">सर्वेसर्वा</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">था</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> | </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">पहले</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">एक
बच्चा</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">गुरु</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">की</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ही</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शरण</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">में</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">कई
वर्ष रहता</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">और</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">जीवन</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">की</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिक्षा</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ग्रहण
करता </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> | </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">लेकिन</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">अब</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">वातावरण</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">कुछ
और ही है पूरे देश में</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिक्षा</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">को</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">लेकर</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">एक</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">अलग</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ही</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">माहौल</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">है</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> | </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">विभिन्न</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">राज्यों</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">में</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">प्राथमिक</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिक्षा</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">की
अवस्था</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">अत्यंत</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">सोचनीय</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">है</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> | <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">जो</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिक्षक</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">समाज</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">का</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">एक</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">प्रभावी</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">व्यक्ति</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">था</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">वहीँ</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">अब
वह एक सरकारी</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">नौकर ही बन कर रह गया है</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> | </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">सरकार
अध्यापकों की गुणवत्ता पर कोई विशेष कदम नही उठाती </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">| </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">उसके
लिए </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">इस </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">पद
</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">कोई </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">महत्ता
बची</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">नही</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">है</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> | </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">उसे</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">न</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">तो
लगाव</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">है </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">बच्चों
</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">से </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">न
</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">पद </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">से
</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> | </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">दोष </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ढूंढे
</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">तो</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
वह </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">खुद </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">भी
इस </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">बदलाव </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">का</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">पीड़ित
</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">है</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> | </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">देश
के गरीब ग्रामीण स्कूलों में काम करने वाले अनेक अध्यापक यदि अयोग्य और आलसी हैं
तो इसका कारण वे भयावह परिस्थितियाँ हैं जिनमे वे रखे गए हैं </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
सरकार अध्यापकों की गुणवत्ता के लिए कोई ठोस कदम नही उठाती </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ट्रेनिंग
</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">के </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">माध्यम
</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">से सरकार </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">अपनी
</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">जिम्मेदारी </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">को
</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">नाम </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">के</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">तौर</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">पर</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">पूरा</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">तो
कर </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">रही </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">है
</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">लेकिन </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिक्षक
</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">और </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">बच्चे</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">उससे
</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">कितना लाभ</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">उठा
</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">पाते</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">हैं</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">यह</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">तो</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">वर्तमान</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">स्थितियां</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">देखते</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ही
बनता</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">है</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> | </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ट्रेनिंग</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">के</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">नाम
पर</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">केवल उपस्थिति दर्ज</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">हो
रही</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">है</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> | </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">यह</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">सच</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">है</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">कि</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिक्षक</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">को</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ऐसा</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">माहौल</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">दिया
जा </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">रहा </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">है
</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">जहाँ </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">वह</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">अपने</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">पद</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">से</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ऊब
</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">चुका</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">है</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> | </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">और
अगर गलती से भी कोई अध्यापक पूरी मेहनत से काम करता भी है तो स्थितियों और संसाधनो
के अभाव के आगे जल्द ही घुटने टेक देता है </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
फिर भी कोई ऊर्जावान अध्यापक ऐसी विषम परिस्थितियों में भी काम करे तो भी उन
आद्यपकों की हंसी का पात्र बन जाता है जिन्होंने इन स्थितियों के साथ सम्झौता कर
लिया हो </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> शिक्षा की नौकरशाही के शिखर से लेकर गाँव के प्राइमरी स्कूल की
तलहटी तक कोई बंदा मुश्किल से ही मिलेगा जो नए प्रयासों के जरिये शिक्षा में
परिवर्तन लाने को उत्सुक हो </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
परिवर्तन की बात सभी करते हैं पर केवल इंतज़ार के संदर्भ में </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
परिवर्तन लाने की छोटी कोशिश खुद करने दूसरों की छोटी छोटी कोशिशों को सम्मान व
सहयोग देने और ऐसी कोशिशों में निहित जोखिम का एकजुट होकर सामना करने को तैयार लोग
शिक्षा विभाग में कम ही दिखाई पड़ते हैं </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिक्षक
के जीवन में नवाचार के क्या मायने हैं </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">?</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> उसके
लिए प्रयोग का दर्शन निरर्थक है </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
विशेषज्ञों की सलाहें उतनी ही बेमानी है जितनी उनकी खीझ </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
बच्चों को पढ़ाना उसके लिए एक सरकारी ज़िम्मेदारी है </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
यह एक ऐसी ज़िम्मेदारी है जिसे स्वयं सरकार गंभीरता से नही लेती </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
प्रयोग करने और शाला के जीवन को संजीदा बनाने की चर्चा प्राथमिक शिक्षक अपनी
ट्रेनिंग के दौरान सुन अवश्य चुका होता है </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
पर इस चर्चा में उसकी आस्था उतनी ही सतही होती है जितनी उसकी प्रशिक्षकों की </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिक्षक अब केवल अधिकारियों
को रिपोर्ट देने वाले नौकर बन गए है </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> हर दिन
की डाक को लिखना और समय पर पहुचना ही उनकी नौकरी का अर्थ रह गया है </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
अपनी कमजोरी और मजबूरी को इन रिपोर्टों के नीचे दबाने में ही वे अपनी भलाई समझते
हैं </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">| </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">सभी</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">परिस्थितियां</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">इतनी</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">उदासीन</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">है</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">कि</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">वह</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">कुछ
बोलना</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">भी</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">नही</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">चाहता</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> | </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">अध्यापक
नौकरशाही के प्रति मन से या बेमन से समर्पित है उनके पास न तो कोई अपनी संगठनात्मक
शाकित है </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> न वे किसी व्यापक समूह के गठन की
किसी प्रक्रिया से जुड़े हैं </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> जो टूटे
फूटे संगठन विभिन्न राज्यों में हैं </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> उनमे
किसी राजनीतिक दृष्टि या सामाजिक दर्शन का प्रमाण नही मिलता </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
साथ ही अगर ऐसे छोटे छोटे संगठनो का मुद्दा केवल अध्यापकों के मानदेय तक ही सीमित
रह जाता है </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> क्योंकि ऐसे मुद्दे उठाने से
सहयोग की उम्मीद बढ़ जाती है </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> आज
अध्यापकों का </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">मानदेय</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ही</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">उनकी
</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">जरुरत</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">बन</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">गया</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">है</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> |
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">यदि</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">मानदेय
या</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">भत्ते</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">को</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">लेकर
कुछ</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">कमियां</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">हो</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">तो</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">पूरे</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">देश</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">में</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिक्षक</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">आन्दोलन</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">खड़े</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">हो</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">जाते</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">है</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> | </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">पिछले</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">दस</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">वर्षों</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">से</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिक्षकों</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ने</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">अपने
कौशल</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">कला</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">और</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">गुणवत्तापूर्वक</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिक्षण</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">कैसे</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">होना</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">चाहिए</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">इसके</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">लिए</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">आवाज़</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">बुलंद</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">नही</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">की
</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> | </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">केवल</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">भत्ते
को</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">लेकर</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ही
</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">समाचारों</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">में</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिक्षक</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">आन्दोलन</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">की</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">खबरें</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">सुनने</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">को</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">मिलती</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">हैं</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> | <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">पिछले</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">दस</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">सालों</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">में</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिक्षकों</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">को</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">लेकर</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">राजस्थान</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">हरियाणा</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> , </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">झारखण्ड</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> , </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">रांची</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">में</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">जितनी</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">भी</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">हडतालें</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">हुईं</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">हैं</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">उनकी</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">मांग</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">में</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिक्षकों</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ने</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">अपने</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">भत्ते</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ही</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">हैं</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> | </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिक्षकों</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">का</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">इस</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">तरह</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">के</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">आन्दोलन</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">खड़े</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">करना</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">सरकार</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">कीशिक्षा</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">को</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">लेकर</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">हवाई</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">जिम्मेदारी</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ही</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">दिखाता</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">है</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> | <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">वहीँ</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">दूसरी</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ओर</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">अध्यापक</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">बनने</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">के</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">लिए</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">बी</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">एड</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">जैसी
योग्यता</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">सिर्फ</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">एक</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">खानापूर्ति
</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">बन</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">गई</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">है</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> |
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">बी</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">एड</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">उन्हें</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">एक</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">अच्छा</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">अध्यापक</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">बनने</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">को</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">प्रेरित</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">नही</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">करता
बल्कि</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">सिर्फ</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">सरकारी</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">नौकरी</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">पाने</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">का
</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">जरिया</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">बन</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">गया</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">है</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> | </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">आज</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">कल</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">अध्यापकों</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">की</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">नौकरी</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">को
आरामदायक</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">नौकरी</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">कहा</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">जाने</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">लगा</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">है</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> |
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">छोटे
छोटे शहरों और कस्बों में बीएड एक आसान रास्ता बन गया है सरकारी नौकरी प्राप्त
करने का </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> हर साल लाखों विद्यार्थी बीएड
करते हैं और सरकारी नौकरियों में जगह बना लेते हैं </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
और जब तक सरकारी नौकरी में एक सरकारी अध्यापक नही बन जाते तब तक अपना लक्ष्य यही
बनाए रखते हैं </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> और इस तरह की डिग्री केवल उन्हे
नौकरी लेने के लिए प्रेरित करती है </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> और अब
हर राज्य की सरकार ने अध्यापक पात्रता परीक्षा को जरूरी बना दिया है </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
हर राज्य मे बेरोजगारी भत्ता मिलता है लेकिन बीएड कर बेरोजगारों की फौज से सरकार
पैसा इकट्ठा कर रही है </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">लगभग 5</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">00
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">रुपए
में पात्रता परीक्षा का फॉर्म हर साल लाखों अभ्यर्थी भरते हैं और परिणाम केवल पाँच
प्रतिशत तक ही आता है </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> इस तरह
सरकारी अध्यापक बनने की चाह मे सरकारी खजाने को भरा जा रहा है </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> बीएड बेरोजगारों की फौज से निपटने का एक अच्छा
तरीका सरकार ने अपनाया है </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> जब से
सरकार ने यह नया नियम लागू किया है तभी से बीएड प्रशिक्षण संस्थान ये पात्रता
परीक्षा पास कराने वाले संस्थान हो गए हैं </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
यदि बीएड के बाद भी इस पात्रता परीक्षा में असफल हो जाएँ तो आपके लिए बाज़ार में
बहुत दुकाने खुल गई हैं जो इस पात्रता परीक्षा मोटी रकम में पास करने की पूरी
ज़िम्मेदारी लेती है </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> इस तरह प्रतियोगिता से निकले
अध्यापक केवल प्रतियोगिता को जन्म देते हैं </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">वहीं दूसरी ओर समाज में भी
अध्यापक की छवि एक भयावह जीव की तरह है </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> जब भी
घर पर बच्चा पढ़ता हुआ नज़र ना आए तो अभिभावक बच्चे को एक ही बात बोलते हैं कि पढ़ाई
कर नही तेरे अध्यापक से शिकायत की जाएगी </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
यानि बच्चे के दिमाग मे एक बात ठूंस दी जाती है कि यदि उसने पढ़ाई नही की तो
अध्यापक उसे पीटेंगे या मारेंगे </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> अध्यापक
की छवि को बच्चे के दिमाग में ऐसे डाला जाता है कि उससे बड़ा और कोई नही होगा जो
उसकी पढ़ाई के लिए जिम्मेदार हो </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> यदि
अध्यापक कक्षा में बच्चे पर कोई ज़ोर न भी डाले ओर बच्चे को केंद्र मे रखकर ही
पढ़ाये तो भी उसकी छवि ज्यों की त्यों ही रहेगी </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
सरकार की कोशिशों के बनस्पत अभिभावकों के नज़रिये और सोच के साथ भी शिक्षक की लड़ाई
जारी है </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">| <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिक्षक के सामने बहुत बड़ा
सवाल यह है कि कैसे वह ज्ञान की पुनर्रचना के कम को बच्चे की रफ्तार से करे </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
न कि पाठ्यपुस्तक और पाठ्यक्रम निर्माताओं की रफ्तार से </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
शिक्षक बच्चे द्वारा ज्ञान के अर्जन में ईमानदारी बनाए रखते हुये अपनी भूमिका कैसे
निभाए ये सवाल आज हर शिक्षक के लिए गंभीर बन चुके हैं क्योंकि शिक्षक को उस
व्यवस्था ने निरंतर बईमान बनाया है </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">राज्य</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">सरकारों</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ने</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिक्षा</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">में</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">कई</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">तरह</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">के</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">बदलाव</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">किये</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">हैं</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">उसमे
सुधार</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">लाने</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">के</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">लिए</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">लेकिन</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ये</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">सुधार</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">के</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">नाम</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">पर</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">सिर्फ</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">सरकारी</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">प्रपंच</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">ही</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">मालूम</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">पड़ते</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">हैं</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> |</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">
प्राइमरी शिक्षा की कमी को पूरा करने के लिए सर्व</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">शिक्षा
अभियान</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">राज्य</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">स्तर</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">पर</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">सरकारी</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">स्कूलों</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">को</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">संबल</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">देती</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">है </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">भौतिक</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">सुविधाओं</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">में</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">भी</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">और</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">अध्यापकों</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">की ट्रेनिंग</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">भी</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">कराती</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">है</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> | </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">लेकिन
</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">एसएसए </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">की</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">इस </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">ट्रेनिंग</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">में</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">केवल</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">खानापूर्ति </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">और</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">सरकार</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">का</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">ढकोसला</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">है </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> |</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> इस</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">तरह</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">की</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">कार्यशालाओं</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">ने</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">उन्हें</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">ऊबने</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">के</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">लिए</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">मजबूर</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">कर </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">दिया</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">है</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> | <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">साथ
ही बच्चों के साक्षारता के स्तर को एक समान लाने के लिए गुरु मित्र शिक्षक </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> जो
बच्चे ड्रॉप आउट हैं उनके लिए ब्रिज कोर्स की शुरुआत की गई है जिसके लिए अलग टीचर
नियुक्त किए ज्ञे हैं </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> इनके अलावा पैरा टीचर</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">
विद्यार्थी मित्र और संविदा पर टीचर रखे
गए हैं </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> एक शिक्षक के भी सरकार द्वारा अलग अलग रूप तैयार कर
दिये गए हैं </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> ये अध्यापक दो – दो हज़ार रुपए की तनख़्वाह पर नियुक्त
किए जाते हैं </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> स्कूली अध्यापक सारा का सारा जिम्मा इन टीचर्स पर
डाल देते हैं </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"> जो कि आद्यपकों में रोष पैदा करता है और बच्चों में
में विद्यालय के प्रति अरूचि </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;">| </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिक्षकों</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">के</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">उत्साहवर्धन</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">के</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">लिए</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">हर</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">साल</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">राज्य</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">और</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">केंद्र</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">सरकारें</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिक्षकों</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">को</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">उनके</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">काम</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">के</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">लिए</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">इनाम
वितरण</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">करती</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">है</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> | </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">लेकिन</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">यह</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">इनामी</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">प्रक्रिया</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">में</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">इतना</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">घालमेल</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">है</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">कि</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ऐसे</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिक्षकों</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">को</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">इनाम</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">मिल</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">रहे</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">हैजो</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">अन्य</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिक्षकों</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">को</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">हतौत्साहित</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ही</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">करते</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">हैं</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> | </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">प्रधानमंत्री</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">मनमोहन</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">सिंह</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ने</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">प्राथमिक</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिक्षा</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">के</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ऊपर
अपने</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">वक्तव्य</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">में</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">कहा</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">था</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">कि</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">बच्चों</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">के</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">सीखने</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">कि</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">गति</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">में</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">लगातार</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">गिरावट</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">आई</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">है</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">और</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">अब</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">हमें</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिक्षाकि</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">गुणवत्ता</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">के</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">लिए</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">नामांकन</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">और</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">खर्च</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">से</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">निकल</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">कर</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">कक्षाकक्ष</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">की</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">तरफ</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ध्यान</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">देना</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">होगा</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> | </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">लेकिन</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिक्षाकी</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">गुणवत्ता</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">के</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">लिए</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">जरूरी</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">है</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">अच्छे</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिक्षकों</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">का</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">होना</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> | </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">अच्छे
शिक्षकों का होना आज एक बड़ी समस्या है</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">| <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">वर्ष</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> 2004-05 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">से</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिक्षा</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">पर</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">होने</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">वाले</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">सरकारी</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">खर्च</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">में</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">लगातार</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">बढ़ोतरी</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">हुई</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">है</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> | </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">यह</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">खर्च</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
2004-05 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">में</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">हमारीजीडीपी</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">का</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> 3.3 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">प्रतिशत</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">था</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">और</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> 2011-12
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">में</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">यह</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">बढ़कर</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">4</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">प्रतिशत</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">हो
गया</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> | </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">हर</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">साल</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिक्षा</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">को</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">लेकर</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">एक
नई</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">नीति</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">और</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिक्षा</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">के</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ऊपर</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">बढ़</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">रहा</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">खर्च</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">सिर्फ</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">सरकार</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">की
</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">मजबूरी</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">दिखाता</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">है</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> | </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिक्षा</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">को</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">लेकर</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">किसीतरह</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">कि</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">कोई</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ठोस</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">नीति</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">नही</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">है</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> | </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">प्राथमिक</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">स्तर</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">पर</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिक्षा</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">कि</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">स्थिति</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">यह</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">बताती</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">है</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">कि</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिक्षा</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">के</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">क्षेत्र</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">में
इस</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">तरह</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">से</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">काम</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">करने</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">पर</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">कुछ</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">नही</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">होगा</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> |
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिक्षक
</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">को</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">उचित</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ट्रेनिंग</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">दी
जाये</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">और</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">शिक्षा</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">के</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">क्षेत्र</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">में</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">हो</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">रहे
भ्रष्ट्राचार</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">को</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ख़त्म
</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">होना</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">होगा
</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> | </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">और</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">अगर</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ऐसे</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ही</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">स्थितियों</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">के</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">साथ</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Calibri Light"; mso-hansi-font-family: "Calibri Light";">समझौता</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Calibri Light","sans-serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Calibri Light"; mso-hansi-font-family: "Calibri Light";">कर</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Calibri Light","sans-serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Calibri Light"; mso-hansi-font-family: "Calibri Light";">लिया</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Calibri Light","sans-serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Calibri Light"; mso-hansi-font-family: "Calibri Light";">गया</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Calibri Light","sans-serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Calibri Light"; mso-hansi-font-family: "Calibri Light";">तो</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Calibri Light","sans-serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Calibri Light"; mso-hansi-font-family: "Calibri Light";">भारत
के</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Calibri Light","sans-serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Calibri Light"; mso-hansi-font-family: "Calibri Light";">पास</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Calibri Light","sans-serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Calibri Light"; mso-hansi-font-family: "Calibri Light";">शिक्षा</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Calibri Light","sans-serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Calibri Light"; mso-hansi-font-family: "Calibri Light";">के</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Calibri Light","sans-serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Calibri Light"; mso-hansi-font-family: "Calibri Light";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Calibri Light"; mso-hansi-font-family: "Calibri Light";">नाम</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Calibri Light","sans-serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Calibri Light"; mso-hansi-font-family: "Calibri Light";">पर</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Calibri Light","sans-serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Calibri Light"; mso-hansi-font-family: "Calibri Light";">सिर्फ</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Calibri Light","sans-serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Calibri Light"; mso-hansi-font-family: "Calibri Light";">नीतियों</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Calibri Light","sans-serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Calibri Light"; mso-hansi-font-family: "Calibri Light";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Calibri Light"; mso-hansi-font-family: "Calibri Light";">का</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Calibri Light","sans-serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Calibri Light"; mso-hansi-font-family: "Calibri Light";">झुनझुना</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Calibri Light","sans-serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Calibri Light"; mso-hansi-font-family: "Calibri Light";">ही</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Calibri Light","sans-serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Calibri Light"; mso-hansi-font-family: "Calibri Light";">बचेगा</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Calibri Light","sans-serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> | </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">आज शिक्षा सरकार के
महत्वपूर्ण मुद्दो से बाहर हो गई है </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> अब कोई
नेता शिक्षा के स्तर में दिलचस्पी नही लेता </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
न किसी नेता के पास शिक्षा को लेकर कोई नए विचार या जानकारी को नए ढंग से समायोजित
करने की क्षमता ही है न ही कुछ नया करने की इच्छा </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">
नए विचार न सही </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> पुराने कार्यक्रमों को जीवित
रखने की प्रेरणा भी नही है </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> उदाहरण
के तौर पर शिक्षा में बराबरी की बहस को जीवित रखने की बात को आज कोई संसद या
विधानसभाओं में उठाने की जरूरत महसूस नही करता </span><span lang="EN-IN" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">|<o:p></o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
</div>
anshuhttp://www.blogger.com/profile/15378644547973082043noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1180898885780138267.post-54474418827244280002014-04-25T03:03:00.000-07:002014-04-25T03:48:22.774-07:00<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: 13px;">बहु-मत से इतर</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: 13px;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: 13px;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: 13px;">कुछ दिन पहले टीवी पर श्रीदेवी अभिनीत फिल्म ‘इंग्लिश विंग्लिश’ देख कर उसने सोचा कि अपने परिवार में रह कर उसे भी पढ़ना-लिखना चाहिए और थोड़ी बहुत बोलने लायक अंग्रेजी सीख लेनी चाहिए। फिर क्या था! अंगरेजी से हिंदी का शब्दकोश उठाया और अंगरेजी अखबार, जो हर शाम को बिल्कुल नई तह के साथ पुराने अखबारों के साथ रख दिया जाता था, उसे खोल कर पढ़ना शुरू किया। शुरुआत के साथ ही बेटे की आवाज आई- ‘मां, क्या पढ़ने में लगी हो! बहुत भूख लगी है मुझे! जल्दी से कुछ खाने को दो।’ इसके बाद पति महोदय ने कहा कि कल के लिए कपड़ों पर इस्तरी कर दो! इसके बाद रसोईघर में खाना बनाने से लेकर घरेलू कामों को समेट के क्रम में पता ही नहीं चला कि कब रात के ग्यारह बज गए। वह थकी हुई सो गई इस प्रण के साथ कि कल से हर रोज आधा घंटा जरूर पढ़ने के लिए निकालेगी।</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: 13px;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: 13px;">अगले दिन जब बेटे ने खाने के लिए आवाज लगाई तो मां पूजा कर रही थी। इसी बीच पिताजी धीरे से अपने लाडले को बोले- ‘ज्यादा जोर से मत बुलाओ। मां को पूजा करने दो।’ बेटा बोला- ‘हां-हां, मुझे पता है!’ दूसरी ओर, वह मन ही मन सोचने लगी कि इन सबको बस मेरा पूजा करना ही काम दिखता है! अखबार पढ़ते समय या टीवी देखते समय ही ये मुझे क्यों आवाज लगाते हैं! और भी बहुत काम हैं, जिसमें मुझे शांति चाहिए!</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: 13px;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: 13px;">चुनावी दौर है और ऐसे समय में हर तबके को अलग-अलग राजनीतिक दलों की ओर से रिझाने की कोशिश की जा रही है। किस भी गली-मुहल्ले में जाने पर कहीं न कहीं चुनावी मुद्दे पर चर्चा सुनने को मिल जाती है। सवाल है कि 2014 के लोकसभा चुनावों में कितनी महिलाएं प्रतिनिधित्व कर रही हैं। क्या सचमुच भारत की महिलाएं अपने मत की महत्त्व समझती हैं या फिर उनका मत एक बहू या बेटी का मत बन कर ही रह जाता है? इस अनभिज्ञता और मुख्यधारा से दूरी के क्या कारण रहे हैं? इतने मौके और माध्यम होने के बावजूद महिलाओं की भागीदारी इतनी कम क्यों दिखाई पड़ती है? एक जागरूक मध्यवर्गीय परिवार की महिला भी राजनीति के दंगल मे दबी हुई-सी दिखती है। इसका कारण यह नहीं कि वे इन सब बातों के बारे में जानना या समझना नहीं चाहतीं। लेकिन महिलाओं की स्थिति पहले से ही इतनी द्वंद्व में फंसी और उलझी हुई है इस समाज में कि कई बार जानकारियों से लैस होना भी उन्हें मुखर नहीं होने देता। दूसरी ओर, जानकारियों का अभाव उनकी कमजोर सामाजिक अवस्थिति के लिए जिम्मेदार है, वे इस कारण की पहचान करने में भी कई बार पिछड़ जाती हैं।</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: 13px;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: 13px;">विडंबना यह है कि इस तरह की समस्याएं केवल बाहरी समाज से ही नहीं, बल्कि स्त्रियों के दैनिक जीवन का हिस्सा बनती जा रही हैं। एक शोध के मुताबिक सत्तर फीसद भारतीय महिलाएं अवसाद की शिकार हैं और इसकी मुख्य वजहें उनके घरों में होने वाले कलह और द्वेष से उपजी होती हैं। ऐसे समय में उससे इस तरह की उम्मीद रखना कि वह दुनिया भर की जानकारी रखे और घरेलू जिम्मेदारियों में भी कोई कमी न करे, अपने आप में एक प्रहसन है। इसके अलावा, अगर कोई महिला अखबार पढ़ती है तो उसके लिए समय देने को कोई परिवार और समाज तैयार नहीं है। लेकिन अगर वह पूजा-पाठ में मग्न रहती है तो समाज और परिवार उसे न केवल जरा-सा भी बाधा नहीं पहुंचाता है, बल्कि उससे खुश भी होता है। यह एक ऐसी यथास्थिति को बनाए रखने का जाल है जिसमें स्त्री अपनी कमजोर सामाजिक हैसियत से ऊपर नहीं उठ पाती है।</span></div>
anshuhttp://www.blogger.com/profile/15378644547973082043noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1180898885780138267.post-35790449483354256522013-11-16T09:49:00.000-08:002013-11-16T09:49:14.407-08:00 मैं अपने जैसी ही हूँ <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: 12.727272033691406px;">
आज कल मुझे मेरे जैसी लड़कियां नही दिखती या फिर शायद मैं ही उन जैसी नही | लगता ही नही कि मैंने भी इसी दिल्ली से पढ़ाई की और आज यहीं पर काम भी कर रही हूँ | देखा जाए तो अपनी मेहनत और पढ़ाई की वजह से आज मैं कामयाब हूँ लेकिन न जाने क्यों, इस शहर की लड़कियों की सुंदरता और स्टाइल मुझे मेरी सफलता को पहचानने की हिम्मत ही नही देते| परसों ही मेरी दूर के रिश्ते की बहन ने मुझे कहा कि मुझे देख कर लगता ही नही कि मैं दिल्ली की पढ़ी हूँ | </div>
<div style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: 12.727272033691406px;">
जब भी मेट्रो के लेडीज कोच मे जाती हूँ तो बीस मिनट का समय, अपने और उस कोच में बैठी दूसरी लड़कियों से बीस तरह के अंतर देखने मे बीत जाता है | उन सभी के हाथ दूर से देखने मे मुलायम दिखते हैं, शायद 'मैनीक्योर' करवाती होंगी | मुझे शुरू से ही हाथों के बड़े नाखून पसंद नही थे , काम करने में काफी दिक्कत होती थी | मेट्रो में इन लड़कियों के हाथ देखते ही मैं भी अपना बायाँ हाथ, दायें हाथ के ऊपर रख देती हूँ , आजकल बाएँ हाथ के नाखून बढ़ा लिए हैं | मेरा दायाँ हाथ मुझे दिखने मे काफी सख्त दिखता है मैनीक्योर के बाद भी वैसा ही लगता है, एकदम सख्त | </div>
<div style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: 12.727272033691406px;">
ऊंचाई कम है मेरी लेकिन सपनों की उड़ान बहुत ही ऊंची | पर इन लड़कियों की लंबाई और ऊंची हील के सामने शायद कुछ भी नही | माँ ने हमेशा हील पहनने से मना किया लेकिन पिछले महीने ही उनसे झगड़ कर हील वाली चप्पल ले आई | आदत न होने की वजह से इस ऊंचाई के साथ ज्यादा दिन नही रह पाई और अब 'फ्लैट' चप्पल ही पहनती हूँ | हाँ बाकी लड़कियों की तरह पिज्जा शौक से ही खाती हूँ | मैं अंग्रेजी भी जानती हूँ और कुछ हद तक बोल भी पाती हूँ लेकिन वो पतली, गोरी और बिलकुल सीधे बालों वाली लड़कियां हिन्दी में ही बात करती है लेकिन तब भी अच्छी दिखती है, पता नहीं कैसे | मुझमे शायद वैसा एटीट्यूड ही नही | कमाई मेरी भी कम नही पर शायद उसे अपने ऊपर कैसे खर्च किया जाये जिससे मैं भी स्टाईलिश दिख पाऊँ, यह मैं नही जानती | उनका चेहरा एक दम साफ और फ्रेश दिखता है हर वक़्त | समझ में नही आता कैसे ? न तो काजल और न 'आई लाइनर' टस से मस होता है | उनके मेकअप का भारीपन पता नही कैसे मेरे मन का भार बढ़ा देता है | अंडरग्राउंड मेट्रो तो मानो अब दुश्मन सी लगती है... इस मेट्रो ट्रेन के शीशे में दिख रहे उन चेहरो मे अपना चेहरा औड वन आउट जैसा ही लगता है | </div>
<div style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: 12.727272033691406px;">
पिछले दिनो एक पुरानी दोस्त का फोन आया |उसने फ़ेसबुक पर फ्रेंड रिकवेस्ट भेजने की बात के साथ फोन रखा | जब दोस्त की फ्रेड रिकवेस्ट स्वीकार की तो उसकी प्रोफ़ाइल में तस्वीरें देखने के बाद मैं झट से शीशे के पास गई और मन मे सोचा कि वो भी तो मेरी ही उम्र की है तो वो कैसे उन्ही लड़कियों की तरह दिख रही है ? और आजकल तो मेरी नई प्रोफ़ाइल फोटो पर लाइक भी नही आते | परेशानी कहूँ या जलन, इसकी वजह से शाम की पूजा भी नही कर पाई | पूरी रात इंटरनेट पर पेर्सनैलिटी इम्प्रूवेमेंट पर गूगल करती रही और अगले दिन रोज की तरह ऑफिस के लिए तैयार होकर मेट्रो के लेडीज कोच मे बैठी मैं किताब पढ़ रही थी, किताब पढ़ते पढ़ते ये सोचने लगी कि मैं आखिर वो क्यों देखूँ जो मेरे पास नही बल्कि वो क्यों नही जो मेरे पास है | मैं शायद अपने जैसी ही हूँ और अपने लिए मैं खुद को दूसरों में क्यों देखूँ ? तभी दूर से एक लड़की मुझे देख रही थी | उसकी आखों मे एक रंजिश सी दिख रही थी | उसे देख कर ऐसा लगा मानो वो आज मेरे बीते कल मे जी रही हो | </div>
</div>
anshuhttp://www.blogger.com/profile/15378644547973082043noreply@blogger.com6tag:blogger.com,1999:blog-1180898885780138267.post-33281607519964352582013-06-18T13:42:00.001-07:002013-06-18T13:42:41.170-07:00सरकारी शिक्षा का सच <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<u><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">सरकारी शिक्षा
का सच</span></u><u><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></u></div>
<div class="MsoNormal">
<i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">अंशु सचदेवा </span></i><i><span style="font-family: "Mangal","serif";"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">भारत देश में सर्व शिक्षा अभियान
सम्पूर्ण साक्षरता पा लेने का उद्देश्य लिए हुए है</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;"> भारतीय प्राथमिक शिक्षा
मे सरकार हर साल कुछ नीतियाँ </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;"> कुछ निर्णय लेती है </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">
ऐसा ही एक निर्णय था गरीब घर के बच्चों को प्राइवेट स्कूलों में 25 प्रतिशत आरक्षण
देने का </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;"> जैसे ही ये खबर आई गरीब और मजबूर तबके अपने बच्चों
के लिए नए सपने देखने लगे </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;"> सरकार के आदेशानुसार प्राइवेट स्कूलों मे गरीब
बच्चों को आरक्षण मिल भी गया और आज वो बच्चे बड़े प्राइवेट स्कूलों में शिक्षा
ग्रहण भी कर रहे हैं </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;"> ये स्कूल ऐसे स्कूल हैं जहां उच्च वर्गीय और उच्च –
मध्यम परिवारों के बच्चे आते है </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;"> ये वे स्कूल हैं जिनका भौतिक वातावरण आधुनिक है </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">
जहां बच्चों को पढ़ाने के लिए ज़ोर दिया जाता है और समय समय पर सांस्कृतिक कार्यक्रम
और कला आदि बच्चों को सिखाया जाता है </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;"> हर महीने अभिभावकों और शिक्षकों की मीटिंग होती है
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;"> बच्चे के सम्पूर्ण विकास की ओर ध्यान दिया जाता है </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">
इस तरह के विद्यालयों मे यदि एक गरीब परिवार का बच्चा प्रवेश लेगा तो निश्चय ही
उसका विकास होगा </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;"> पर गौर करने वाली बात यह है कि यह विकास किस तरह
का होगा </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;"> कहीं यह सामाजिक अंतर का विकास तो नही है </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">?</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">वहीं दूसरी ओर सरकारी
विद्यालयों मे ऐसा कुछ भी नहीं होता विशेषत: छोटे शहरों और गावों मे </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">
ना तो आधुनिक वातावरण और न ही नयी नयी गतिविधियों से शिक्षण </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">
अगर नया कमरा बन भी जाये तो उसकी दीवारें इतनी उदासीन होती है कि स्कूल के प्रति
कोई लगाव ही न पैदा हो </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;"> इन सरकारी स्कूल के शिक्षकों से जब इस आरक्षण के
विषय में बात की जाये तो जवाब आता है </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;"> “ये लोग गरीब है </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;"> इनके बच्चे अच्छे स्कूलों
मे पढ़ जाएंगे तो अच्छा होगा </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">” वहीं कुछ शिक्षक इसे सरकार की चाल मानते हैं और
बताते है कि सरकार चाहती है कि सभी बच्चे प्राइवेट स्कूलों में पढे और ऐसा कर के
सरकार प्राइवेट स्कूलों की पकड़ को मजबूत बना रही है</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">और
जिन गरीब बच्चों को इन प्राइवेट स्कूलों में आरक्षण नही मिल पता उनके माता पिता का
ये कहना होता है कि हमारे पास भी यदि पैसे होते तो हम भी अपने बच्चे को प्राइवेट
स्कूल मे दाखिला करवा देते </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">असल बात तो ये है कि सरकार
ने अपने इस फैसले से अपनी कमजोरी को ही स्वीकार किया है </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">
मतलब सरकार ने यह मान लिया है कि प्राइवेट स्कूल </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;"> सरकारी विद्यालयों से
बेहतर हैं और गरीब परिवारों के बच्चों को भी इन विद्यालयों मे पढ़ने का अवसर मिलना
चाहिए </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;"> इस साल के बजट में शिक्षा के लिए 64 हज़ार करोड़ रुपए का आवंटन
हुआ </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;"> क्यों सरकार सरकारी विद्यालयों का भी ढांचा आधुनिक नहीं बनाती </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">?</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">
क्यों सरकारी अध्यापकों को नई तकनीकी शिक्षण गतिविधियों की ट्रेनिंग नही दी जाती </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">?</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">
क्यों सरकारी विद्यालयों को प्राइवेट स्कूलों जैसा भौतिक रूप और शिक्षकों को उच्च
स्तर की ट्रेनिंग नहीं दी जाती </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">?
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">वैसे भी आज के समय मे यदि गरीब
परिवारों की पहुँच अपने बच्चे को बड़े प्राइवेट स्कूलों मे दाखिला दिलवाने की नहीं
है तो भी वे सरकारी विद्यालयों के रूप और प्रकृति से खुश नही जान पड़ते हैं </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">
वहीं अन्य प्राइवेट स्कूलों मे मिल रही शिक्षा से वाकिफ हैं और अपने बच्चों को को
बेहतर शिक्षा देने के पक्ष मे हैं </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">यदि प्राइमरी शिक्षा की
बात की जाए तो विडम्बना की बात यह है कि जिस केरल राज्य मे पूर्ण साक्षरता का डंका
बजा कर सरकार अपना महिमामंडन करती रही है असर रिपोर्ट के अनुसार वर्ष 2012 में </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">
इस राज्य मे 60 प्रतिशत से अधिक बच्चे प्राइवेट स्कूलों मे पढ़ने जाते हैं </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">
इसी वर्ष में पूरे देश में प्राइवेट विद्यालयों मे नामांकन 28.3 प्रतिशत है </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">|<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">सच तो यह है कि वर्तमान
में भी हमारे देश में 6 से 14 वर्ष तक की आयु के बच्चों का </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif;">67 </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">प्रतिशत हिस्सा अब भी सरकारी स्कूलों मे जाता है </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;"> लेकिन उससे भी बड़ा सच तो
यह है कि ग्रामीण इलाकों में हर साल प्राइवेट स्कूलों मे नामांकन दस प्रतिशत की दर
से बढ़ रहा है और यह सिलसिला इसी तरह से चलता रहा तो वर्ष 2018 तक भारत देश के
ग्रामीण इलाकों मे 50 प्रतिशत बच्चे इन प्राइवेट स्कूलों में पढ़ रहे होंगे </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">|</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">
सोचने वाली बात तो यह है कि सर्व शिक्षा अभियान का सम्पूर्ण साक्षरता पा लेने उद्देश्य
किस तरह से पूरा हो रहा है </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">|<o:p></o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
</div>
anshuhttp://www.blogger.com/profile/15378644547973082043noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1180898885780138267.post-1773905195168684192013-03-17T09:01:00.001-07:002013-03-17T09:02:05.374-07:00शिक्षा की हवाई यात्रा<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 468.25pt; text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">अंतर्राष्ट्रीय एयरपोर्ट काउंसिल के अनुसार भारत के
तीन एयरपोर्ट दिल्ली </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">,<span lang="HI"> मुंबई और हैदराबाद विश्व के पहले पाँच एयरपोर्ट्स मे
शुमार किए गए हैं </span>|<span lang="HI"> यह एक अच्छी बात है कि भारत
अंतर्राष्ट्रीय स्तर पर अपनी पहचान बना रहा है </span>|<span lang="HI"> लेकिन इस
खबर के आने से कुछ दिन पहले एक और खबर आई थी कि भारत का कोई भी विश्वविद्यालय
विश्व के पहले 200 विश्वविद्यालयों की सूची में भी जगह नहीं बना पाया है </span>|<span lang="HI"> इन खबरों से साफ पता चलता है कि भारत एक चमचमाते कालीन के नीचे कितनी
मिट्टी छिपाये हुये है </span>|<span lang="HI"> हालांकि इस बार के बजट में शिक्षा
के क्षेत्र में 65 हज़ार करोड़ रुपए आवंटित किए जाने की घोषणा हुई है जो कि पिछले
बजट की तुलना में </span>7<span lang="HI">% अधिक है </span>|<span lang="HI"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 468.25pt; text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">जहां एक तरफ देश में विमान सेवा के उपभोग में
लगातार बढ़ोतरी हो रही है वहीं प्राथमिक शिक्षा में ड्रॉप आउट्स की संख्या शिक्षा
का कानून आ जाने के बाद पिछले वर्ष की तुलना में बढ़ गई है </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">|<span lang="HI"> तमिलनाडु और गुजरात जैसे राज्यों में शिक्षा का कानून लागू हो जाने के
बाद ड्रॉप आउट्स का अनुपात वर्ष 2011 में 0.1% से 1.2% तक बढ़ गया है </span>|<span lang="HI"> और गुजरात में 0.4% की बढ़ोतरी हुई है </span>|<span lang="HI"> वहीं भारतीय
विमान सेवा में वर्ष 2011 में जुलाई तक यात्रियों की संख्या में 22.3% का इजाफा
हुआ जो वर्ष 2010-11 में हुई स्नातकों की संख्या में वृद्धि का लगभग 5 गुना है </span>|<span lang="HI"> एक तरफ तो भारत में विमान से यात्रा करने वालों को उपयुक्त और बेहतर से
बेहतर सुविधाएं दी जा रही हैं क्योंकि उनकी संख्या में हर साल औसतन 18 प्रतिशत की
बढ़ोतरी हो रही है तो दूसरी और शिक्षा की गुणवत्ता के गिरते स्तर और आरटीई के
उद्देश्य को पूरा नही किया जा रहा है </span>|<span lang="HI"> और कम होते हुये
आकड़ों के प्रति कोई विशेष एवं प्रभावी कदम नही उठाएँ जा रहें हैं </span>|<span lang="HI"> बेहतर सुविधाओं से लैस एयरपोर्ट विश्व मे नाम कमा रहे हैं तो वहीं अब भी
हर 10 मे से एक सरकारी स्कूल में पीने के पानी की व्यवस्था खराब है और हर पाँच में
से एक स्कूल में ही कम्प्युटर है </span>|<span lang="HI"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 468.25pt; text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">आज हमारे देश में जितने लोग विमान यात्रा का लुत्फ
उठाते हैं उससे भी अधिक बच्चे अब भी स्कूल नही जाते हैं </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">|<span lang="HI"> वैश्वीकरण के इस दौर में दुनिया के साथ कदम ताल करने में कोई बुराई नही
यदि हमारी सरकार देश के सभी नागरिकों को समान अवसर दे </span>|<span lang="HI"> एक
तरफ तो विमान सेवाएँ विश्वरूपी माहौल देने में लगी हुई हैं तो दूसरी ओर अब भी अनेक
सरकारी स्कूल आधारभूत सुविधाओं से वंचित हैं </span>|<span lang="HI"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 468.25pt; text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">एक रिपोर्ट से यह बात सामने आई है कि हमारे देश में
हर महीने 51 लाख लोग विमान से सफर करते हैं </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">|<span lang="HI"> अभी इस समय भारत
की विमान सेवा विश्व की नौवी सबसे तेज़ बढ़ती हुई विमान सेवा है </span>|<span lang="HI"> और साल 2020 तक भारतीय विमान सेवा के विश्व तीसरे पायदान पर पहुचने के
आसार हैं </span>|<span lang="HI"> लेकिन शिक्षा के मामले में स्थिति बिलकुल उलट है </span>|<span lang="HI"> यहाँ कक्षा एक मे नामांकित होने वाले बच्चों में से 50 प्रतिशत बच्चे
कक्षा 8 तक पहुँचते पहुँचते अपनी पढ़ाई छोड़ देते है और हर साल 27 लाख बच्चे ड्रॉप
आउट हो जाते हैं </span>|<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 468.25pt; text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">शिक्षा को लेकर सरकार जो भी कदम उठा रही है वे इतने
प्रभावी नही हो पा रहे है जितने विमान सेवाओं की उत्कृष्टता बढ़ रही है </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">|<span lang="HI"> यह हमारे देश के लिए एक चिंताजनक विषय है केवल कानून बना लेने और अनुदान
बढ़ा देने से हम विश्व में जगह नही बना सकते </span>|<span lang="HI"> शिक्षा की
समस्याओं पर गहन रूप से चिंतन करना होगा </span>|<span lang="HI"> या फिर हम केवल
सीमित क्षेत्र में ही संसार में अपनी जगह बना कर खुश होना चाहते हैं </span>|<span lang="HI"> <o:p></o:p></span></span></div>
</div>
anshuhttp://www.blogger.com/profile/15378644547973082043noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1180898885780138267.post-76133442516552726872013-02-10T02:08:00.001-08:002013-02-10T02:08:25.268-08:00शिक्षा व्यवस्था की लाचार अवस्था -" फ्री मे शिक्षा" <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 21.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 21.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<b><span lang="HI" style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">जब भी
हम फ्री का नाम सुनते हैं तो हमारे कान खड़े हो जाते हैं</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">फ्री का ट्रेंड जब से आया है तब से लोग
गुणवत्ता से ज्यादा फ्री वाले समान की ओर</span> <span lang="HI">आकर्षित होते
हैं</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">फ्री मे आने वाला सामान
पैसे से खरीदे गए सामान से ज्यादा अच्छा लगने लगता है</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">उत्सवों के मौकों पर तो दो के ऊपर चार चीज़ें
फ्री मे मिलने लगती हैं</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">वैश्वीकरण
के बाद से इस प्रथा का चलन और भी तेज़ी से हुआ है</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">एक उत्पाद को बेचने के लिए उसके साथ एक ओर
उत्पाद फ्री के नाम पर बेचा</span> <span lang="HI">जाए</span> <span lang="HI">और यही है बिन्दु बाजारवाद के पनपने का</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">इस फ्री के नाम के कीड़े ने न सिर्फ बाज़ार को
काटा है बल्कि हमारी सरकारी व्यवस्था ने भी इसका इस्तेमाल जनता को लुभाने के लिए
किया है</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">अब चाहे वो पोलियो की दवा
हो या फिर प्राथमिक शिक्षा</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">देखिये
न प्राथमिक शिक्षा आपको फ्री के नाम पर मिल रही है</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">लेकिन वही बाज़ार के लोग इस फ्री प्रोडक्ट से
क्यों नहीं आकर्षित हो रहे हैं</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">?</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">जबकि
शिक्षा के बाज़ार मे जितनी महंगी शिक्षा उतनी महंगी नौकरी का चलन चल रहा है</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">और जो लोग इस फ्री उत्पाद का इस्तेमाल कर रहे
हैं वे इसके चंगुल मे मजबूरी से फंसे है</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><span style="color: #222222; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 21.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<b><span lang="HI" style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">समय
के साथ साथ फ्री की परिभाषा मे भी बदलाव आया है</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">जो
उत्पाद खरीदे गए सामान के साथ मिले तो उसका फिर भी कुछ सम्मान हो लेकिन बिलकुल
फ्री मे यदि कोई सामान मिले तो दाल मे कुछ काला है</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">आज प्राथमिक शिक्षा हमारी सरकार के अलावा कई अन्य
संस्थान भी दे रहें हैं लेकिन फ्री मे नहीं</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">सरकार द्वारा शिक्षा का यह फ्री प्रोडक्ट न तो
अभिभावकों को आकर्षित कर रहा है न ही बच्चों को</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">मार्केटिंग का फंडा तो यही कहता है कि यदि
फ्री वाले प्रॉडक्ट से उत्पाद नही बिक रहा है तो फ्री वाले सामान की मात्रा बढ़ाओ
या कोई अन्य प्रॉडक्ट उतने ही कीमत का उसके साथ फ्री में दिया जाए जो कि पहले वाले
फ्री प्रॉडक्ट से ज्यादा आकर्षित करे</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">या फिर असली उत्पाद की गुणवत्ता से
समझौता कर लो</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">प्रतियोगिता
और मुनाफा कमाना ही फ्री प्रॉडक्ट को जन्म देने की जड़ दिखाई देती है</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">प्राथमिक शिक्षा मे तो देश भर मे छोटे से छोटे
गाँव से लेकर बड़े बड़े से शहर मे प्रतियोगिता है</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">लेकिन फिर भी हमारी सरकार अपने प्रॉडक्ट को
मजबूत नही बना रही है</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">कहा
जाता है कि सरकार देश के हित में कम करती है इसलिए वह प्रतियोगिता और मुनाफे से
कोसों दूर रहती है</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">लेकिन
सरकार</span> <span lang="HI">इस सुंदर वाक्य के पीछे अपनी ही कमजोरी को
छुपाती है</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">अपने उत्पाद की गुणवत्ता को
कैसे सुधारा जाए इसके लिए उनके पास कोई फंडा नही है और रही बात मुनाफे की</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">तो वह तो अनेक साधनो से हो ही रहा है</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">चाहे इस प्रतियोगिता मे बिलकुल पीछे ही सरकार
क्यों न भाग रही हो</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><span style="color: #222222; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 21.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<b><span lang="HI" style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">असल
मे फ्री जैसा कुछ होता ही नही है</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">जब भी बाज़ार मे किसी भी
उत्पाद के साथ कुछ फ्री मे मिल रहा होता है तो कंपनी बिना कोई नुकसान उठाए उस
प्रॉडक्ट को फ्री मे बाज़ार मे उतारती है</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">फ्री वाले उत्पाद की कीमत</span> <span lang="HI">मूल उत्पाद की कीमत मे सम्मिलित होती है</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">और जब बात करें शिक्षा की तो वह भी फ्री मे
नही मिलती है</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">जनता
के टैक्स से ही सरकार ये जिम्मा उठाती है</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">हालांकि सरकार आए दिन नई नई योजनाएँ चला रही
है लेकिन फिर भी फ्री शिक्षा अपना जादू नही चला पा रही है</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">इसका कारण समाज मे मौजूद</span> <span lang="HI">कई रीतियाँ और परम्पराएँ हो सकती हैं</span> <span lang="HI">जैसे कि
लड़कियों को स्कूल मे लाने के लिए सरकार ने बहुत सारी नीतियाँ बना दी हैं ।</span> <span lang="HI">इससे लड़कियां स्कूल तो आने लगी हैं लेकिन सिर्फ उन योजनाओं का पैसा लेने
के लिए</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">शिक्षा की महत्ता के नाम पर
नही</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">मार्केटिंग का ही एक और
फंडा यह है कि प्रॉडक्ट कि लौंचिंग से पहले उस उत्पाद का ब्रांड मैनेजमेंट हो जाए</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">लेकिन शिक्षा को लेकर इस तरह की ब्रांडिंग कुछ
याद नही आती है</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">याद
आता है जब काँग्रेस सरकार ने किसानो का 70 हज़ार करोड़ रुपए के ऋण को माफ किया था तो
सब नज़र आ रहा था कि हमारे देश की सरकार ऐसा कुछ महान काम कर रही है</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">मार्केटिंग के ही विभिन्न पहलुओं का इस्तेमाल
कर उन्होने यह बात लगभग देश के हर इंसान तक पहुंचा दी</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><span style="color: #222222; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 21.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<b><span lang="HI" style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">वैसे
तो सरकार ने अपने कई कार्यक्रमों मे सफलता भी प्राप्त की है जैसे कि पोलियो अभियान</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">उसके
कई कारण हो सकते हैं</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">इस
पोलियो अभियान मे सरकार का दूसरा कोई प्रतियोगी ही</span> <span lang="HI">नही
था</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">सरकार को ही गाँव गाँव तक
जाकर ये काम पूरा करना था और बखूबी यह काम पूरा हुआ</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">सरकार ने कई तरह के तरीके अपनाएँ ताकि अपने
काम मे वह सफल हो पाये</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">इस
तरह मार्केटिंग के अलग अलग तरीके अपना कर कैसे काम किया जाए और वो भी सार्वजनिक
हित में यह एक बड़ा मुद्दा है</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><span style="color: #222222; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 21.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<b><span lang="HI" style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">शिक्षा
कभी भी सरकार के एजेंडे का हिस्सा नही रहा है शायद इसलिए ही मार्केटिंग के अनेक
तरीके इस क्षेत्र मे विफल होते दिखाई दे रहे है</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">सरकार
को यह देखना होगा कि किस कड़ी को मजबूत करने की आवश्यकता है</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">शिक्षक इस दिशा मे महत्वपूर्ण भूमिका निभा
सकते हैं</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">शिक्षा की इस प्रतियोगिता
में अन्य प्रतियोगियों से कैसे बाज़ी मारी जाए यह जानना बहुत जरूरी है</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">अगर सरकार यह जरूरी माने तभी ऐसा संभव है</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> <span lang="HI">नही तो उत्पाद की गुणवत्ता से समझौता तो हो ही
रहा है</span> </span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">|</span></b><span style="color: #222222; font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 13.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 21.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
</div>
anshuhttp://www.blogger.com/profile/15378644547973082043noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1180898885780138267.post-3083800373614830922012-12-23T19:43:00.001-08:002012-12-23T19:48:34.024-08:00सुरक्षा नही हमें सम्मान की जरुरत है <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">दिल्ली</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">में</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">हुई</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">दुर्घटना</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ने</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">कई</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">बड़े</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">आन्दोलन</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">खड़े</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">कर</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">दिए</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">।</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">विरोध</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">में</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">लोगों</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ने</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">नए</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">नए</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">तरीके</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">अपनाए।</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">किसी</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ने</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">फेसबुक</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">पर </span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; line-height: 28px;">काला </span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">धब्बा</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">दिखाया</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">तो</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">हजारों</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">लोगों</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ने</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">बलात्कारियों</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">को</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">फांसी</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">देने</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">की</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">सजा</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">के</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">लिए</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">याचिकाओं</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">पर</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">हस्ताक्षर</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">करवाए</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">।</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">किसी</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">नेता</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ने</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">इसे</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">दहला</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">देने</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">वाली</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">घटना</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">बताया</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">तो</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">किसी</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ने</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">कहा</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">के</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">वक़्त</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">लगेगा</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">।</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">नियमों</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">और</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">कानूनों</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">के</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">बदलाव</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">के</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">लए</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">भी</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">आवाजें</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">उठ</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">रही</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">हैं</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">कि</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">सडको</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">,
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">बसों</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">और</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">सभी</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">सार्वजानिक</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">स्थलों</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">पर</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">महिलाएं</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">सुरक्षित</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">हों</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">।</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">इस</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">पूरे</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">प्रकरण</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">में</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">सभी</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">लोग</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">उस</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">लड़की</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">को</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">न्याय</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">दिलवाने</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">के</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">लिए</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">आगे</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">आयें</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">हैं</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">।</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">लेकिन</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">जब</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">कोई</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">बलात्कार</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">होगा</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">तो</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ही</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">कोई</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">नियम</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">कड़ा</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">होगा</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">? </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">क्या</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">सिर्फ</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">न्याय</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">की</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">जरुरत</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">उसी</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">लड़की</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">को</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">है</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">जिसके</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">साथ</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">यह</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">दुष्कर्म</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">हुआ</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">।</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">उसके</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">साथ</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">न्याय</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">कब</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">होगा</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">जिसकी</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">इच्छाओं</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">के</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">साथ</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">हर</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">रोज़</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">बलात्कार</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">होता</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">है</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">।</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">न</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">सिर्फ</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">सार्वजानिक</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">स्थानों</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">पर</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">बल्कि</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">घर</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">पर</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">भी</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">।</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">बलात्कारियों</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">को</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">फांसी</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">देने</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">से</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">क्या</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">वह</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">भाई</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">वह</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">पिता</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">अपनी</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">सोच</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">को</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">खोल</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">पाएगा</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
? </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">क्या</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ऐसा</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">होने</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">लगेगा</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">कि</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">हमेशा</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">घर</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">में</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">चाय</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">बनाने</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">के</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">लिए</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">पिता</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">पुत्री</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">को</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">नही</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">कहेगा</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">या</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">उसे</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">घर</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">जल्दी</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">आने</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">के</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">लिए</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">नही</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">कहेगा</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">? </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">इसी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">दौरान</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">अखबार</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">की</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">हेडलाइन</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">आई</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> "</span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">बेटी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;">, </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">घर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">जल्दी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">आया</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">करो</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">।</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span>" <span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">इसे</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">पढ़कर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">ऐसा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">लगा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">मानो</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">शारीरिक</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">उत्पीडन</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">से</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">मुक्ति</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">मिलेगी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">लेकिन</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">सवाल</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">फिर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">मानसिक</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">उत्पीडन</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">को</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">लेकर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">हुआ</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;">, </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">इच्छाओं</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">के</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">बलात्कार</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">को</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">लेकर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">हुआ</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">।</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">वहीँ</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">एक</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">और</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">आवाज़</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">महिलाओं</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">के</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">एक</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">हिस्से</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">से</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">आ</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">रही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">जो</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">यह</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">कह</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">रहा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">कि</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">हमें</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">खुद</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">से</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">ही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">कुछ</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">करना</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">होगा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">।</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">ऐसा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">कह</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">कर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">हम</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">स्वयं</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">को</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">खुद</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">इस</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">समाज</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">से</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">अलग</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">कर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">के</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">देख</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">रहे</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">।</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 21.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">सारा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">देश</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">बलात्कारियों</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">के</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">खिलाफ</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">खड़ा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">क्यों</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">कोई</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">महिलाओं</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">के</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">साथ</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">नही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">खड़ा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> ? </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">महिलाओं</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">को</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">सुरक्षा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">देने</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">की</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">बात</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">जब</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">हम</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">करते</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">तो</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">यह</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">समाज</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">अपनी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">ही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">नज़रों</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">में</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">गिर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">जाता</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">।</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">सुरक्षा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">नही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">हमें</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">सम्मान</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">की</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">जरुरत</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">।</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">और</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">यह</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">सम्मान</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">किसी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">माँ</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">याबहन</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">को</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">ही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">याद</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">करके</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">नही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">हो</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">बल्कि</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">मुझे</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">मेरा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">सम्मान</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">चाहिए</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> , </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">अपना</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">सम्मान</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">चाहिए</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">।</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">मैं</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">यहाँ</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">हर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">उस</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">लड़की</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">की</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">आवाज़</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">बन</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">रही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">हूँ</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">जो</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">हर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">रोज़</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">अपनी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">इच्छाओं</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">को</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">गले</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">दाबे</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">चुप</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">।</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">घर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">में</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">भी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">और</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">समाज</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">में</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">भी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">।</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 21.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">राजस्थान</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">के</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">ही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">एक</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">गाँव</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">की</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">लड़की</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">जो</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">एथलेटिक्स</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">में</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">राष्ट्रीय</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Arial, Helvetica, sans-serif;">प्रतिस्पर्धा </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">का</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">हिस्सा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">सिर्फ</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">इसलिए</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">नही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">बन</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">पायी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">क्योंकि</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">उसके</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">मत</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">पिता</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">उसके</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">साथ</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">नही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">आये।</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">एक</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">लड़की</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">इसलिए</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">नही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">पढ़</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">पायी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">क्योंकि</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">उसकी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">शादी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">करा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">दी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">गई</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> , </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">एक</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">लड़की</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">इसलिए</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">मर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">गयी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">क्योकी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">उसने</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">अपने</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">गोत्र</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">से</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">अलग</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">किसी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">लड़के</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">से</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">प्रेम</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">किया।</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">इन</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">सारी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">इच्छाओं</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">के</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">बलात्कार</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">को</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">सम्मान</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">कब</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">मिलेगा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;">? </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">उसके</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">लिए</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">कोई</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">नियम</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">कानून</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">कब</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">बनेगा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> ? </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">जवाब</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">इसका</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">सरकार</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">से</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">नही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">इस</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">समाज</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">से</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 12pt;">चाहिए</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12pt;"> ? <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
</div>
anshuhttp://www.blogger.com/profile/15378644547973082043noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1180898885780138267.post-39911756783388248332012-10-26T12:40:00.001-07:002012-10-26T12:40:54.701-07:00शिक्षा में शिक्षक<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiOdNV8WTcOsNZpYO55XaWbix3rd6A6m2rQAQI08D2zig8jFmxumhNx6lJaRw6F_5omW3UsohaZf2unko49YffOqiOv89jhATdjkj0nwSo2AjSTbeFd88y3QoRMf6y5o856P4EhWnK1xwY/s1600/The-Importance-of-Education-and-Training-in-PR.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiOdNV8WTcOsNZpYO55XaWbix3rd6A6m2rQAQI08D2zig8jFmxumhNx6lJaRw6F_5omW3UsohaZf2unko49YffOqiOv89jhATdjkj0nwSo2AjSTbeFd88y3QoRMf6y5o856P4EhWnK1xwY/s320/The-Importance-of-Education-and-Training-in-PR.jpg" width="316" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">भारतीय</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">शिक्षण</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">व्यवस्था</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">में</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">गुरु</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">का</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">स्थान</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">सदैव</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">से</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">अहम</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">रहा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> | </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">प्राचीन</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">काल</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">की</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">गुरु</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">शिष्य</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">परंपरा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">तो</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">पूरे</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">विश्व</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">में</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">जानी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">जाती</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">थी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> | </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">लेकिन</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">समय</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">के</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">साथ</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">साथ</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">भारतीय</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">गुरु</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">एक</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">सहायक</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">के</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">रूप</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">में </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">सामने</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">आया</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> | </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">उसकी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">भूमिका</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">बच्चे</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">के</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">अंदर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ज्ञान</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">भरने</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">की</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">नही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">बल्कि</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">उसके</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">अंदर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">छिपे</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ज्ञान</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">और</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">कौशल</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">को</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">मुखरित</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">करने</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">की</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">थी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> | </span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 16.95pt;">
<span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">एक</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">समय</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">था</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">जब</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">गुरु</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ब्रह्मा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">और</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">गुरु</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">सर्वेसर्वा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">था</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> | </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">पहले</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">एक</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">बच्चा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">गुरु</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">की</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">शरण</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">में</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">कई वर्ष</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">रहता</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">और</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">जीवन</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">की</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">शिक्षा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ग्रहण</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">करता</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> | </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">लेकिन</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">अब</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">वातावरण</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">कुछ</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">और</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> <span class="apple-converted-space"> </span></span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">पूरे</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">देश</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">में</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">शिक्षा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">को</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">लेकर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">एक</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">अलग</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">माहौल</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> | </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">विभिन्न</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">राज्यों</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">में</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">प्राथमिक</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">शिक्षा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">की</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">अवस्था</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">अत्यंत</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">सोचनीय</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> | </span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 16.95pt;">
<span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;"><br /></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg0jcP4woHZ6yheYL130yqGhHJNYNaen3YiiuI445p9SzEB1XphBaFyMeJt91i0Ll_nX12lL2-fohX_jTf04JLFbEOfoQiE98svc_tpsfZ2IR-975_Xsi-_FHEuIN9JkmWtCl0TLz6YX_E/s1600/Quality.jpeg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg0jcP4woHZ6yheYL130yqGhHJNYNaen3YiiuI445p9SzEB1XphBaFyMeJt91i0Ll_nX12lL2-fohX_jTf04JLFbEOfoQiE98svc_tpsfZ2IR-975_Xsi-_FHEuIN9JkmWtCl0TLz6YX_E/s1600/Quality.jpeg" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 16.95pt;">
<span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">जो</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">शिक्षक</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">समाज</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">का</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">एक</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">प्रभावी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">व्यक्ति</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">था</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">वहीँ</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">अब</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">वो</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">एक</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">सरकारी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">नौकर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">बन</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">कर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">रह</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">गया</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> | </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">उसके</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">लिए</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">इस</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">पद</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">कोई</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">महत्ता</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">बची</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">नही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> | </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">उसे</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">न</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">तो</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">लगाव</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">बच्चों</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">से</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;">, </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">न</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">पद</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">से</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> | </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">दोष</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ढूंढे</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">तो</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">वो</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">खुद</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">भी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">इस</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">बदलाव</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">का</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">पीड़ित</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> | </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ट्रेनिंग</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">के</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">माध्यम</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">से</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">सरकार</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">अपनी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">जिम्मेदारी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">को</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">नाम</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">के</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">तौर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">पर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">पूरा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">तो</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">कर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">रही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">लेकिन</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">शिक्षक</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">और</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">बच्चे</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">उससे</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">कितना</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">लाभ</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">उठा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">पाते</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">हैं</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">यह</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">तो</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">वर्तमान</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">स्थितियां</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">देखते</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">बनता</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> | </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ट्रेनिंग</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">के</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">नाम पर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">केवल</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">उपस्थिति</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">दर्ज</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">हो</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">रही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> | </span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">यह</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">सच</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">कि</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">शिक्षक</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">को</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ऐसा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">माहौल</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">दिया</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">जा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">रहा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">जहाँ</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">वह</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">अपने</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">पद</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">से</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ऊब</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">चुका</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> | </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">और</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">सभी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">परिस्थितियां</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">इतनी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">उदासीन</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">कि</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">वह</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">कुछ</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">बोलना</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">भी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">नही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">चाहता</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> | </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">उसका</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">मानदेय</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">उसकी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">जरुरत</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">बन</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">गया</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> | </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">और</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">यदि</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">मानदेय या</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">भत्ते</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">को</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">लेका</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">कुछ</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">कमियां</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">हो</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">तो</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">पूरे</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">देश</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">में</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">शिक्षक</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">आन्दोलन</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">खड़े</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">हो</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">जाते</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> | </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">पिछले</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">दस</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">वर्षों</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">से</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">शिक्षकों</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ने</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">अपने</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">कौशल</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">कला</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">और</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">गुणवत्तापूर्वक</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">शिक्षण</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">कैसे</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">होना</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">चाहिए</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> , </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">इसके</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">लिए</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">आवाज़</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">बुलंद</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">नही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">की</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> | </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">केवल</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">भत्ते</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">को</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">लेकर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">समाचारों</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">में</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">शिक्षक</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">आन्दोलन</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">की</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">खबरें</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">सुनने</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">को</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">मिलती</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">हैं</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> | <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 16.95pt;">
<span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 16.95pt;">
<span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">पिछले</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">दस</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">सालों</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">में</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">शिक्षकों</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">को</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">लेकर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">राजस्थान</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;">, </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">हरियाणा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> , </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">झारखण्ड</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> , </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">रांची</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">में</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">जितनी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">भी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">हडतालें</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">हुईं</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">हैं</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">उनकी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">मांग</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">में</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">शिक्षकों</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ने</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">अपने</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">भत्ते</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">हैं</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> | </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">शिक्षकों</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">का</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">इस</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">तरह</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">के</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">आन्दोलन</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">खड़े</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">करना</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">सरकार</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">की</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">शिक्षा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">को</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">लेकर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">हवाई</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">जिम्मेदारी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">दिखाता</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> | </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">वहीँ</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">दूसरी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ओर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">अध्यापक</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">बनने</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">के</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">लिए</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">बी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">एड</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">जैसी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">योग्यता</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">सिर्फ</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">एक</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">खानापूर्ति</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">बन</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">गई</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> | </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">बी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">एड</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">उन्हें</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">एक</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">अच्छा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">अध्यापक</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">बनने</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">को</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">प्रेरित</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">नही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">करता</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">बल्कि</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">उन्हें</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">सिर्फ</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">सरकारी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">नौकरी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">पाने</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">का</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">जरिया</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">बन</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">गया</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> | </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">आज</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">कल</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">अध्यापकों</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">की</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">नौकरी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">को</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">आरामदायक</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">नौकरी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">कहा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">जाने</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">लगा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> | </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">राज्य</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">सरकारों</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ने</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">शिक्षा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">में</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">कई</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">तरह</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">के</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">बदलाव</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">किये</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">हैं</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">उसमे</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">सुधार</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">लाने</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">के</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">लिए</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">लेकिन</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ये</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">सुधार</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">के</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">नाम</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">पर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">सिर्फ</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">सरकारी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">प्रपंच</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">मालूम</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">पड़ते</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">हैं</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> | </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">सर्व</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">शिक्षा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">अभियान</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">राज्य</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">स्तर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">पर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">सरकारी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">स्कूलों</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">को</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">संबल</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">देती</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">भौतिक</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">सुविधाओं</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">में</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">भी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">और</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">अध्यापकों</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">की</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ट्रेनिंग</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">भी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">कराती</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> | </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">लेकिन</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">एसएसए</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">की</span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;"> इस</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ट्रेनिंग</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">में</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">केवल</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">खानापूर्ति</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">और</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">सरकार</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">का</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ढकोसला</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> | </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">इस</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">तरह</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">की</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">कार्यशालाओं</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ने</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">उन्हें</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ऊबने</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">के</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">लिए</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">मजबूर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">कर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">दिया</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> | <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 16.95pt;">
<span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">शिक्षकों</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">के</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">उत्साहवर्धन</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">के</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">लिए</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">हर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">साल</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">राज्य</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">और</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">केंद्र</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">सरकारें</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">शिक्षकों</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">को</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">उनके</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">काम</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">के</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">लिए</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">इनाम</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">वितरण</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">करती</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> | </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">लेकिन</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">यह</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">इनामी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">प्रक्रिया</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">में</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">इतना</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">घालमेल</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">कि</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ऐसे</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">शिक्षकों</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">को</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">इनाम</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">मिल</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">रहे</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">जो</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">अन्य</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">शिक्षकों</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">को</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">हतौत्साहित</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">करते</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">हैं</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> | </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">प्रधानमंत्री</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">मनमोहन</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">सिंह</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ने</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">प्राथमिक</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">शिक्षा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">के</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ऊपर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">अपने</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">वक्तव्य</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">में</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">कहा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">था</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">कि</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">बच्चों</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">के</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">सीखने</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">कि</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">गति</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">में</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">लगातार</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">गिरावट</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">आई</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">और</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">अब</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">हमें</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">शिक्षा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">कि</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">गुणवत्ता</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">के</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">लिए</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">नामांकन</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">और</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">खर्च</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">से</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">निकल</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">कर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">कक्षाकक्ष</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">की</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">तरफ</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">ध्यान</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">देना</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">होगा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> | </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">लेकिन</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">शिक्षा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">की</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">गुणवत्ता</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">के</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">लिए</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">जरूरी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">अच्छे</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">शिक्षकों</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">का</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">होना</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> | </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">जो</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">सिर्फ</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">बी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">एड</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">कि</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">डिग्री</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">लेकर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">घूम</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">रहे</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt;"> | <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
</div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">वर्ष</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">२००४</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">-</span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">०५</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">से</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">शिक्षा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">पर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">होने</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">वाले</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">सरकारी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">खर्च</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">में</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">लगातार</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">बढ़ोतरी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">हुई</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> | </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">यह</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">खर्च</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">२००४</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">-</span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">०५</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">में</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">हमारी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">जीडीपी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">का</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">३</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">.</span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">३</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">प्रतिशत</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">था</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">और</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">२०११</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">-</span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">१२</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">में</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">यह</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">बढ़कर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">४</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">प्रतिशत</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">हो</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">गया</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> | </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">हर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">साल</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">शिक्षा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">को</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">लेकर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">एक</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">नई</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">\ </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">नीति</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">और</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">शिक्षा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">के</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">ऊपर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">बढ़</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">रहा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">खर्च</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">सिर्फ</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">सरकार</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">का</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">कि</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">मजबूरी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">दिखाता</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> | </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">शिक्षा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">को</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">लेकर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">किसी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">तरह</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">कि</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">कोई</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">ठोस</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">नीति</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">नही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> | </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">प्राथमिक</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">स्तर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">पर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">शिक्षा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">कि</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">स्थिति</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">यह</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">बताती</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">है</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">कि</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">शिक्षा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">के</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">क्षेत्र</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">में</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">इस</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">तरह</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">से</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">काम</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">करने</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">पर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">कुछ</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">नही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">होगा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> | </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">शिक्षक</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">को</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">उचित</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">ट्रेनिंग</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">दी</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">जाये</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">और</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">शिक्षा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">के</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">क्षेत्र</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">में</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">हो</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">रहे</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">भ्रष्ट्राचार</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">को</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">ख़त्म</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">होना</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">होगा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> | </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">और</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">अगर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">ऐसे</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">ही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">स्थितियों</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">के</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">साथ</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">समझौता</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">कर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">लिया</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">गया</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">तो</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">भारत</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">के</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">पास</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">शिक्षा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">के</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">नाम</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">पर</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">सिर्फ</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">नीतियों</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">का</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">झुनझुना</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">ही</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;">बचेगा</span><span style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> | </span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 16.95pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 16.95pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<br /></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="line-height: 16.95pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<br /></div>
</div>
anshuhttp://www.blogger.com/profile/15378644547973082043noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1180898885780138267.post-644372885810965522012-08-27T22:50:00.000-07:002012-08-31T03:23:13.170-07:00भगौड़ी सुनीता<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjlisgfdnegh7rhEhFLJs5Q9ClhBdPj0q-qcjd_STM5Is2Bpi5flLBe50V4G7PGO8nK6LmK9OXG8gTlsqOOCjzs_BzAX873lp2w1R9z8PU8RHRKqn-1BtVK5v-yXb-IfdsxhwaJsgtcDFw/s1600/suni.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjlisgfdnegh7rhEhFLJs5Q9ClhBdPj0q-qcjd_STM5Is2Bpi5flLBe50V4G7PGO8nK6LmK9OXG8gTlsqOOCjzs_BzAX873lp2w1R9z8PU8RHRKqn-1BtVK5v-yXb-IfdsxhwaJsgtcDFw/s320/suni.jpg" width="213" /></a></div>
<br />
वो बच्ची बार बार हाथ छुड़ाकर भाग जाती | पैरों में बंधी पायल की आवाज़ सुनकर उसकी माँ उसे पकड़ लाती और फिर उसका हाथ पकड़ कर चलने लगती | सुनीता आज अपने पुराने स्कूल छोड़ने का प्रमाण पत्र लेने जा रही है | गोद में नौ महीने की बच्ची और दूसरे से अपनी नटखट बालिका को लेकर वह स्कूल में प्रवेश करती है |
सुनीता की शादी तो तभी हो गई थी जब वो छठी कक्षा में पढ़ रही थी, वो भी अपनी उम्र से दोगुने उम्र के लड़के के साथ | शादी के पहले दो साल वो बहुत खुश थी| और एक बच्ची की माँ भी बन गई| पर ना जाने क्यों उसके पति ने ड्रग्स और शराब का सेवन करना शुरू कर दिया |<br />
<br />
<br />
सुनीता जब स्कूल में थी तो बहुत होशियार थी| सारा दिन खेलना कूदना और बातें करना| पढ़ाई करना उसे पसंद नही था क्योंकि उसे यह शब्दों का मायाजाल समझ ही नही आता था| उसे तो फूँक मार कर चूलेह पर रोटी पकाना, खेतों में घास की कटाई करना खूब भाता था| उसे तो खेतों में किस फसल को किस समय और कितना पानी जरुरत पड़ता है,सब पता था| बाबा के लाख मना करने पर भी वह जिद्द करके उनके साथ मंडी चली जाती और मोल भाव करती |
सुनीता घर में सबसे बड़ी थी | जब अपनी शादी की बात उसने सुनी तो घबरा गई | लेकिन माँ ने उसे समझाया कि शादी के बाद उसे वही सब करना होगा जो उसे अच्छा लगता है|<br />
सूखे होठों को पूंछते हुए सुनीता ने अपनी अध्यापिका को नमस्कार कहा | अपनी चाय का झूठा गिलास अध्यापिका ने चौथी में पढ़ रही जुग्गा को धोने के लिए देते हुए सुनीता से पूछा,”तू कैसे आज यहाँ आई ? तेरा मतदाता प्रमाण पत्र बना कि नही ” सुनीता ने सांस भरकर कहा ,“नही, उसी के वास्ते प्रमाण पत्र लेने आई हूँ |” अध्यापिका उसे छोड़कर कुछ कागज़ ढूँढने लगती है |<br />
<br />
<br />
सुनीता की नज़रें उसी पेड़ पर पड़ती हैं जिसे उसने लगाया था और याद करती है कि कैसे वो तेज़ी से उस नीम के पेड़ पर चढ़ जाती थी और उसमे छुपती थी| आज वो नीम का पेड़ बहुत बड़ा और विशाल हो गया है | पेड़ की इस विशाल काया से उसे डर लगता है |जब सुनीता की शादी तय हुयी तो सुनीता को सभी उसके पति के हष्ट पुष्ट शरीर के लिए खूब चिढाते | लेकिन जब वही पति उसे शराब पी कर मारने लगा तो वह अपनी छह महीने की छोटी बच्ची लेकर भाग आई|
सुनीता तो शुरू से ही ऎसी थी| मारना, लड़ना, झगड़ना उसे बिलकुल पसंद नही था |<br />
<br />
स्कूल में जब भी उसे मार पड़ती थी तो भी स्कूल से भाग आती तब भी सारे बच्चे उसे “भगौड़ी सुनीता” के नाम से बुलाते थे | फर्क आज बस इतना है की आज पूरा गाँव बुलाता है|<br />
<br />
दो पन्नो का फार्म लेकर जब अध्यापिका कार्यालय से बाहर निकली तो पूछा,”तू कहाँ है आजकल दिखती नही ?”
गोद में ली बच्ची का नाक पोंछते हुए सुनीता ने कहा,”पास के गाँव में ही हूँ |”
अध्यापिका ,”अरे वहां कैसे पड़ गई तू ?” चश्मा उठाकर फार्म का नंबर चेक करते हुए| “दो साल से वहां शादी कर रखी है |”
अध्यापिका फार्म रखकर ,”तूने हमे नही बुलाया”
अध्यापिका की यह बात सुनकर सुनीता की आंसू से भरी आखें सूख गई और मुंह खुला रह गया | फिर पूछा ”अब किससे शादी हुयी तेरी?” यह बोल कर अध्यापिका सभी बच्चों को कक्षाकक्ष में बिठाने लगी |
सुनीता वो दिन याद करने लगी जब वो अपने दूसरे पति के घर में घुसी | एक औरत खाट पर पड़ी कराह रही थी और उसकी दो बेटियाँ उसके पास पानी लिए खडी थी|
सुनीता जानती थी कि वो उसके पति की पहली पत्नी थी| और जैसे ही उसके पास गई तो वह बोली ,”मेरी बेटियों का ध्यान रखना |” सुनीता की नज़रें अपनी बेटी की और दौड़ गई |<br />
<br />
<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiobRteqJSBHaJecGunMDAhtjP3yc_we1-vfNnZ5qEaqC3Skk518wH7Tg5bck0nT8e-s5sEXkZBklPhmasHBX3-6HVvmTL0P0s4AMo2-6sMl00g9NhgBrzr8CYzv_XINgXsFQH8bxrotNo/s1600/vio.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiobRteqJSBHaJecGunMDAhtjP3yc_we1-vfNnZ5qEaqC3Skk518wH7Tg5bck0nT8e-s5sEXkZBklPhmasHBX3-6HVvmTL0P0s4AMo2-6sMl00g9NhgBrzr8CYzv_XINgXsFQH8bxrotNo/s1600/vio.jpg" /></a></div>
सुनीता जानती थी कि जब उसकी माँ से घर में तीसरी बेटी हुयी थी थी तो कितना हंगामा हुआ था| वह सोचने लगी कि लड़का लड़की के भेद ने तो दोनों का अस्तित्व ही मिटा दिया है|
आघाती जीवंत भूत में सुप्त सुनीता के कान में जोरों से आवाज़ पड़ती है ,”यह छोरी तेरे दूसरे पति से है?” जवाब आया ,”हाँ मैडम”
सुनीता सोच में है कि जो अपना जीवन नही बना पाई वह इन चारों को कैसे संभालेगी | फार्म देते हुए अध्यापिका बोली,”ये फार्म भरकर परसों दे दियो तो मतदाता प्रमाण पत्र बन जाएगा तेरा ” और इस बार वोट जरूर दियो, मालूम है न कोंन खड़ा हुआ है इस बार सरपंच के चुनाव में? अरे ! अपने हेडमास्टर साहिब | याद है ना तुझे पढाया है उन्होंने |
सुनीता अपनी खेल रही नटखट बेटी का हाथ पकड़ कर चली जाती है |
</div>
anshuhttp://www.blogger.com/profile/15378644547973082043noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1180898885780138267.post-68595483923952205092012-08-27T22:41:00.000-07:002012-08-29T08:56:23.416-07:00आंकड़ों की शिक्षा <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgpgD92w3zt__g_aKu_yQIoxErVF8MNc3Nm6HHana4GbBVO0JuOccwy30Z-iLz4QX8DkdUPJ2GEmB3JrgA07ClG7Cimiwa7s_-sFUquusYtXqYHX8zwc3Ad3uCMr0CdCZQL8kRmZvrSSjg/s1600/kapil-sibal_350_020812105318.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgpgD92w3zt__g_aKu_yQIoxErVF8MNc3Nm6HHana4GbBVO0JuOccwy30Z-iLz4QX8DkdUPJ2GEmB3JrgA07ClG7Cimiwa7s_-sFUquusYtXqYHX8zwc3Ad3uCMr0CdCZQL8kRmZvrSSjg/s1600/kapil-sibal_350_020812105318.jpg" /></a></div>
देश के मनाव संसाधन विकास मंत्री कपिल सिब्बल के बयान के अनुसार भारत की उच्च शिक्षा में पिछले चार साल से नामांकन में 65% का बढ़ावा हुआ है | यह हमारे भारत देश के लिए एक अच्छी बात हो सकती है लेकिन गौर करने वाली बात यह है कि "नामांकन" बढ़ा है | शिक्षा जैसी आधारभूत जरुरत को भी आंकड़ों और संख्याओं से तोला जाना कहाँ तक ठीक है ? क्या संख्या गुणवत्ता मापने का पैमाना बन सकती है?<br />
<br />
शिक्षा को आकड़ों में मापने की स्थिति न केवल उच्च शिक्षा में है बल्कि प्राथमिक शिक्षा में भी यही हाल है |
राजस्थान सरकार हर सत्र के आरम्भ में "प्रवेश उत्सव" नाम से बच्चों का नामांकन सरकारी स्कूलों में बढ़ाने का प्रयास करती है | खास बात यह कि यहाँ भी सिर्फ नामांकन पर ही जोर दिया जाता है | सरकार के मानकों के अनुसार पहली कक्षा में पढने वाले बच्चे की उम्र 6 साल से कम नही होनी चाहिए लेकिन राजस्थान के ज्यादातर उच्च प्राथमिक स्कूलों में कक्षा एक तीन वर्ष के बच्चे भी आ रहे हैं | क्यूंकि इस तथाकथित "प्रवेश उत्सव" के नाम पर नामांकन बढ़ाने के लिए इन स्कूलों में इतने छोटे बच्चों को एडमिशन दे दिया जाता है |<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh8BAyfNpI1sGoS_2sUfMZMBstX51XCbCnvf1chiOaNA7l-rUGfZ70POfw4G4jeqnSkUjrybHgvwyXwl9Ixd-FGDk7tL3uSVE3Ww-PxzxZOZ_jYkgFYGmSI5zAcIAmXSUophTF5gFH0Gio/s1600/ed.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="263" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh8BAyfNpI1sGoS_2sUfMZMBstX51XCbCnvf1chiOaNA7l-rUGfZ70POfw4G4jeqnSkUjrybHgvwyXwl9Ixd-FGDk7tL3uSVE3Ww-PxzxZOZ_jYkgFYGmSI5zAcIAmXSUophTF5gFH0Gio/s400/ed.jpg" width="400" /></a></div>
शिक्षा का अधिकार यानी आरटीई का हवाला देकर उन्हें हर साल अगली कक्षा में उन्नत कर दिया जाता है | इसका परिणाम यह होता है कि उम्र के अनुपात में बच्चा बड़े स्तर की कक्षा में प्रवेश कर जाता है और शैक्षिक स्तर पर पिछड़ता चला जाता है |
प्राथमिक शिक्षा की गुणवत्ता इन सरकारी स्कूलों में भगवन भरोसे है या यूँ कहें कि नगण्य है जिससे शैक्षिक रूप से “कमज़ोर” वर्ग तैयार हो रहा है | ये वो हिस्सा है जो प्राथमिक शिक्षा पूरी कर सकता था सच कहा जाये तो हमारी शिक्षा व्यवस्था में बहुतायात में एक तरह का "अपशिष्ट" बन रहा है जिसमे देश भर से 40 प्रतिशत ड्रॉप आउट और राजस्थान जैसे कुछ राज्यों में 75 प्रतिशत तक भी पहुँच गया है |<br />
<br />
राजस्थान में वर्ष 2011 में “असर” की एक रिपोर्ट के अनुसार जो बच्चे अपनी प्राथमिक शिक्षा पूरी कर चुके हैं उनमे से 57.3% बच्चे ऐसे हैं जो दूसरी कक्षा की किताब भी नही पढ़ पाते और 75% गणित में सरल भाग भी नही कर पाते | वर्ष 2006 में पांचवी के 56% बच्चे पढ़ पाते थे लेकिन वर्ष 2011 में गिरकर यह आंकडा 42.7% तक आ पहुंचा | गणित में तो हालत और भी ख़राब है .इसमें वर्ष 2006 से अबतक 30 प्रतिशत तक की गिरावट आई है |<br />
<br />
वहीँ आरटीई को आधार मानकर जो स्कूल तीन से चार साल के बच्चों को अगली कक्षा में उन्नत करते हैं पर सच तो यह है कि यह कानून तो 6 साल के बच्चे पर ही लागू होता है और दूसरी ओर सभी राज्यों में महिला एवं बाल विकास मंत्रालय द्वारा हमारे देश भर में लगभग साढ़े बारह लाख आँगनवाडियां खाली ही पड़ी रहती हैं | वो भी इन बच्चों को आँगनवाड़ियों में लाने का बीड़ा नही लेते |
शिक्षा की गुणवत्ता आकड़ों के घालमेल में कहीं खो सी गई है | आकड़ों के पीछे की सच्चाई और उस सच्चाई को गुणवत्ता के ढांचे में देखने की जरुरत है | विद्यालयों में बच्चों की संख्या बढ़ने से खुश होना एक समय की संतुष्टि दे सकता है लेकिन लम्बे समय के लिए यह घातक है | आखिर उच्च शिक्षा की गुणवत्ता प्राथमिक शिक्षा की गुणवत्ता पर ही आधारित है | </div>
anshuhttp://www.blogger.com/profile/15378644547973082043noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-1180898885780138267.post-5022763159155388652011-09-23T02:47:00.000-07:002012-08-29T08:56:54.536-07:00"कोस कोस पर बदले पानी"....<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjQbKk6AAWljHsxn8w7JgIKdKasRqmR9Sf0O1vkaf_W6p_VshYyE2_wZOWZ7J-zLDADqgILbZ1Y9pm6_CyTRGgpiBDpbKwW_QS7nRD7FNENjIQz1fC-lOBQYRW44U-SAG-NcHOT1ZLF4wH6/s320/bisleri.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="234" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjQbKk6AAWljHsxn8w7JgIKdKasRqmR9Sf0O1vkaf_W6p_VshYyE2_wZOWZ7J-zLDADqgILbZ1Y9pm6_CyTRGgpiBDpbKwW_QS7nRD7FNENjIQz1fC-lOBQYRW44U-SAG-NcHOT1ZLF4wH6/s320/bisleri.jpg" width="320" /></a></div>
<br />
पानी जीवन का एक अहम हिस्सा है | आदिकाल से ही पानी ने मानव जीवन को सरल बनाया है | एक समय ऐसा था जब नदियाँ , तालाब, सरोवर आदि जल के स्त्रोतों से ही इन्सान पानी पीता भी था और इस्तेमाल भी करता था | फिर धीरे धीरे तकनीक और विज्ञान के विकास ने भी पानी को इस्तेमाल किया और पानी से बिजली बनने लगी, भाप से इंजन चलाए जाने लगे | एक तरफ तो मानव जीवन को सरल बनाने के लिए पानी का इस्तेमाल तकनीक और विज्ञान में किया जाने लगा वहीँ दूसरी ओर पानी दूषित भी होने लगा |<br />
<br />
समय बीतने के साथ पानी और भी गन्दा होता गया | अब पीने के लिया स्वच्छ पानी की जरुरत थी | स्वच्छ पानी की इस अवधारणा ने "मिनरल वाटर" जैसे पानी को जन्म दिया और "बिसलेरी" का आविष्कार हुआ | मनुष्य ने अपने स्वास्थ्य के लिए "मिनरल वाटर" पीना शुरू किया और साथ ही खाना बनाने के लिए अलग और कपडे धोने के लिए अलग यहान तक की हाथ धोने के लिए अलग तरह के पानी का इस्तेमाल किया जाने लगा | इस " मिनरल वाटर" की गाथा बड़ी ही रोचक निकली | आज कल तो बाज़ार में मिनरल वाटर के करीब पचास से अधिक ब्रांड्स उतर आयें हैं |<br />
अब चिंता यह है कि पिया जाये तो कौन सा पानी पिया जाये? "बिसलेरी " या "एक्वाफीना" , "मैकडोवल्स" या "एक्वालाईफ" | "यानि जो पानी पहले सभी के लिए एक समान थे , उसके अब सौ से भी अधिक रूप देखने को मिलते हैं | लेकिन अच्छे स्वास्थ्य के लिए पानी के किस रूप पर विश्वास किया जाये ?<br />
<br />
हमारे भारत के लिए अक्सर यह कहा जाता है कि "कोस कोस पर बदले पानी , कोस कोस पर बदले वाणी " अभी भी यही प्रथा चल रही है लेकिन पानी की जगह "मिनरल वाटर " ने ले ली है | स्वच्छ पानी के विभिन्न रूपों में बिकने वाले यह ब्रांड दिखाते हैं कि भारत को अपने स्वास्थ्य कि चिंता है लेकिन आश्चर्यजनक बात तो यह है कि गंदे पानी से पैदा होने वाली बीमारियाँ अब भी जड़ से ख़त्म नहीं हुईं हैं | भारत में हर साल एक लाख से भी अधिक लोग गंदे पानी की वजह से मौत के मुह में समा जाते हैं | भारत के ६०० जिलों में जमीनी पानी का एक तिहाई हिस्सा पीने के लिए सुरक्षित नहीं है | राजस्थान , गुजरात और कर्नाटक जैसे राज्यों में हालत और भी ख़राब हैं | यहाँ कुल ६५ लाख लोग गंदे पानी से जनित बिमारियों के शिकार हैं | विश्व संसाधन रिपोर्ट के अनुसार भारत में सप्लाई का पानी सीवेज से निकलने वाले गंदे तत्वों से प्रदूषित है | भारत पानी की गुणवत्ता के आधार पर १२२ देशों की सूची में १२० स्थान पर है | विश्व विकास रिपोर्ट के अनुसार दिल्ली का पानी दुनिया के कई बड़े शहरों से भी गन्दा है | केंद्रीय प्रदूषण कंट्रोल बोर्ड के अनुसार दिल्ली के नलों से आने वाले पानी में कार्सोजेनिक और कुछ जहरीले तत्व मौजूद हैं जो विश्व स्वास्थ्य संगठन के तय किये गए मानक से भी ऊपर हैं | रिपोर्ट के अनुसार भारत के पौने दो लाख गावों में लगभग २ लाख लोग रसायनिक पानी पीते हैं |<br />
<br />
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://files.advertolog.com/files/adsarchive/part_129/1294855/file/bisleri-mineral-water-woman-small-99335.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="203" src="http://files.advertolog.com/files/adsarchive/part_129/1294855/file/bisleri-mineral-water-woman-small-99335.jpg" width="320" /></a></div>
<span class="Apple-style-span" style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 11px; line-height: 14px;"><br />
<br />
ये आकड़ें बताते हैं कि पानी के चाहे कितने ही अलग अलग ब्रांड आ गए हों लेकिन समय के साथ साथ पानी के स्वच्छता में कमी ही आई है | पीने के इस दूषित पानी ने न जाने कितनी ही मौतें ले ली हैं | स्वच्छता के नाम पर सिर्फ पैसा कमाने की तकनीक ने ही जन्म लिया है | सभी लोगों में एक समान रूप से प्रयोग आने वाले पानी को भी बाँट दिया गया है |<br />
गाँधी ने कहा था कि नमक सभी के जरुरत की वस्तु है और इस पर सभी का समान रूप से अधिकार होना चाहिए | इसलिए गाँधी जी ने नमक आन्दोलन चलाया गया | लेकिन पानी तो न केवल मनुष्य बल्कि सभी पशुओं और पेड़ पौधों के लिए भी जरूरी है| लेकिन पानी के ये मानव द्वारा बदले हुए रूप इन्सान कि प्रवृति को ही दिखाते हैं | ब्रांडेड लोगों के लिए "ब्रांडेड" पानी और लोकल के लिए "लोकल" पानी|</span></div>
</div>
anshuhttp://www.blogger.com/profile/15378644547973082043noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-1180898885780138267.post-85655036270773776032011-05-31T04:07:00.000-07:002011-05-31T04:07:50.606-07:00ईश्वर की दी इस प्रकृति को नमन<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><div style="text-align: left;"><a href="http://www.pollution.in/wp-content/uploads/2010/06/Environment.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="229" src="http://www.pollution.in/wp-content/uploads/2010/06/Environment.jpg" width="320" /></a>ईश्वर की दी इस प्रकृति को</div><div style="text-align: left;">हम करें मिलकर नमन</div><div style="text-align: left;">जिसने व्यथित जीवन को</div><div style="text-align: left;">प्रदान किया चैन अमन </div><div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;">कल -कल करती बहती नदी</div><div style="text-align: left;">सरसराता वायु प्रवाह </div><div style="text-align: left;">हरे-भरे पौधों और पर्वतों से</div><div style="text-align: left;">सुसज्जित है हमारी धरा</div><div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;"><a href="http://www.eaststaffsbc.gov.uk/SiteCollectionImages/Environment%20Image.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="319" src="http://www.eaststaffsbc.gov.uk/SiteCollectionImages/Environment%20Image.jpg" width="320" /></a>कहीं समुद्र की विशाल धरा</div><div style="text-align: left;">कहीं पगडण्डी का छोटा किनारा</div><div style="text-align: left;">हर जगह हैं रंग बिखरे हुए</div><div style="text-align: left;">उजले हुए , निखरे हुए </div><div style="text-align: left;">नमन है उसे मिलकर हमारा</div><div style="text-align: left;">जिसने इस धरती को संवारा </div><div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;">इस सुन्दर प्रकृति को</div><div style="text-align: left;">न लगे किसी की नज़र</div><div style="text-align: left;">बचा लो इसे, संभालो इसे </div><div style="text-align: left;">यदि करना है जीवन बसर</div><div style="text-align: left;">आओ मिल कर हम </div><div style="text-align: left;">यही प्रण लें आज</div><div style="text-align: left;">रखेंगे अपनी धरा को संभाल</div><div style="text-align: left;">और बचाएंगे इसकी लाज </div><div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;"><br />
</div></div>anshuhttp://www.blogger.com/profile/15378644547973082043noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-1180898885780138267.post-11099020997982329632011-05-31T03:41:00.000-07:002011-05-31T03:42:51.825-07:00कौन है ज़िम्मेदार<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><div style="text-align: center;"><b> <u><span style="font-size: large;">कौन है ज़िम्मेदार</span></u></b></div><div style="text-align: left;"><b>भारत की इस दशा का</b></div><div style="text-align: left;"><b>कही कौन है ज़िम्मेदार </b></div><div style="text-align: left;"><b> लोकतंत्र का ढांचा हिलाकर</b></div><div style="text-align: left;"><b>खोखला किया किसने इसे बार-बार </b></div><div style="text-align: left;"><b><br />
</b></div><div style="text-align: left;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiBliRJZP8Q5VPyEcxHgjv4zEangHAvLBJtFtZYCihS9BPqSPPlKgdqLkbye-hJo2sx-WLLTeJpa5d_UPFyk-5tre7gJywyoh4MId94fDahw5S79jcH4YAcPwk7ETFM2zyrbBb706YfP5Q/s1600/images.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiBliRJZP8Q5VPyEcxHgjv4zEangHAvLBJtFtZYCihS9BPqSPPlKgdqLkbye-hJo2sx-WLLTeJpa5d_UPFyk-5tre7gJywyoh4MId94fDahw5S79jcH4YAcPwk7ETFM2zyrbBb706YfP5Q/s200/images.jpg" width="170" /></a><b> </b></div><div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;"><b>गरीबी, भूख, अशिक्षा का</b></div><div style="text-align: left;"><b>श्राप कब मिटेगा </b></div><div style="text-align: left;"><b> और कब तक इसकी हालत पर</b></div><div style="text-align: left;"><b>यह इन्सान बद्सलूक हंसेगा</b></div><div style="text-align: left;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgIoL4Nk6A-C9VwAyCCfxgZlS4J3X5aiI5rBV9SDtk98PywO-nqcxWtF767z4H5U_3SyOW6QaQuDdiXzA-Qb2XAhzZu0jNBt7P9MycaKWOMJHD6A1y4RROydMfLF2Fp9WmKxGMfTcmNY-k/s1600/Poverty-in-India1.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="162" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgIoL4Nk6A-C9VwAyCCfxgZlS4J3X5aiI5rBV9SDtk98PywO-nqcxWtF767z4H5U_3SyOW6QaQuDdiXzA-Qb2XAhzZu0jNBt7P9MycaKWOMJHD6A1y4RROydMfLF2Fp9WmKxGMfTcmNY-k/s200/Poverty-in-India1.jpg" width="200" /></a><b> कहाँ गए विकास करने वाले इसके कर्णधार </b></div><div style="text-align: left;"><b>लोकतंत्र का ढांचा हिलाकर</b></div><div style="text-align: left;"><b>खोखला किया किसने इसे बार- बार</b></div><div style="text-align: left;"><b><br />
</b></div><div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;"><b>कालविजयी हमारा भारत</b></div><div style="text-align: left;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj-d1121-3cSAc0X23d7mLjJrBgFfeyFl-i0ht2akgAaONFgoUmi5Splf2elrKsv_iG2ublsE0tqlmWwXF79PHurfGB4kpbewFg4ih1n_q-ktboLd_7PnabEG_6w6Kv1jfhjsKK6sW_xpI/s1600/poverty_india.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="167" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj-d1121-3cSAc0X23d7mLjJrBgFfeyFl-i0ht2akgAaONFgoUmi5Splf2elrKsv_iG2ublsE0tqlmWwXF79PHurfGB4kpbewFg4ih1n_q-ktboLd_7PnabEG_6w6Kv1jfhjsKK6sW_xpI/s200/poverty_india.jpg" width="200" /></a><b>एक महान शक्ति है</b></div><div style="text-align: left;"> <b>फिर क्यों घूसखोरी, कालाबाजारी में सबकी भक्ति है?</b></div><div style="text-align: left;"><b>हर दिन है मचता उत्पात </b></div><div style="text-align: left;"><b>हर समय है हाहाकार</b></div><div style="text-align: left;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg0fEeTwquim_1dt5SSKyEx4AoYBQ3QjG-QjK4FAP2CIpU7xau89BKwmBJA5T1m-nVsazHYdoToW-eHxnutsDtywsSFmJ7zK6gH-CxTu0bpsp524yfX6dIvZlKGX8hA5rvJqTnAcDJGxGc/s1600/index.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg0fEeTwquim_1dt5SSKyEx4AoYBQ3QjG-QjK4FAP2CIpU7xau89BKwmBJA5T1m-nVsazHYdoToW-eHxnutsDtywsSFmJ7zK6gH-CxTu0bpsp524yfX6dIvZlKGX8hA5rvJqTnAcDJGxGc/s1600/index.jpg" /></a><b> </b></div><div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;"><b>लोकतंत्र का ढांचा हिलाकर </b></div><div style="text-align: left;"><b> खोखला किया किसने इसे बार- बार</b></div><div style="text-align: left;"><b><br />
</b></div><div style="text-align: left;"><b><br />
</b></div></div>anshuhttp://www.blogger.com/profile/15378644547973082043noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1180898885780138267.post-39411658324493656372011-04-07T00:33:00.000-07:002011-04-07T00:33:54.122-07:00INDIA AGAINST CORRUPTION<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen='allowfullscreen' webkitallowfullscreen='webkitallowfullscreen' mozallowfullscreen='mozallowfullscreen' width='320' height='266' src='https://www.youtube.com/embed/yxksAURdwTI?feature=player_embedded' frameborder='0'></iframe></div><div style="text-align: center;"><br />
</div><div style="text-align: center;">आईये अन्ना हजारे के साथ भ्रष्टाचार को मिटायें | </div></div>anshuhttp://www.blogger.com/profile/15378644547973082043noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1180898885780138267.post-58650817010790288472011-04-07T00:01:00.000-07:002011-04-07T00:01:35.401-07:00८ मार्च , जनसत्ता के सम्पादकीय पृष्ठ पर प्रकाशित मेरा लेख<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhLcAHEhzxw4a87dDtlfSjQnGVLxeLr72gPvTIEdQBKiKzI1FB0abBgwVpmRHc1JsZJxMWe4n-g5iaoUddc3Vj7jftXXUid4oGoDTEas15GSxzRPuF2hTLU6sgsMxCz4nDrnpIy9fwODPU/s1600/194864_151444184916193_100001518361514_310342_6334595_o.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="444" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhLcAHEhzxw4a87dDtlfSjQnGVLxeLr72gPvTIEdQBKiKzI1FB0abBgwVpmRHc1JsZJxMWe4n-g5iaoUddc3Vj7jftXXUid4oGoDTEas15GSxzRPuF2hTLU6sgsMxCz4nDrnpIy9fwODPU/s640/194864_151444184916193_100001518361514_310342_6334595_o.jpg" width="640" /></a></div><br />
</div>anshuhttp://www.blogger.com/profile/15378644547973082043noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1180898885780138267.post-32906891948151456932011-04-06T23:54:00.000-07:002011-04-06T23:54:37.731-07:00जब मैं संपादक बनी - संवाद की<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjP2leEkz3D4mLmXe6Zgoyf2-LHAUrz6-YU8VoatRHSApI0GXLSipL8IrWEaNl5MlXpGpG6uFz-CfevCdr3IWRE9icIr4PuhZJjroYMIYLA13otSqf4HWxm4HHL0x5B1wHv2NUhiglBIX0/s1600/162692_180920575261565_100000308724950_506767_2042837_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjP2leEkz3D4mLmXe6Zgoyf2-LHAUrz6-YU8VoatRHSApI0GXLSipL8IrWEaNl5MlXpGpG6uFz-CfevCdr3IWRE9icIr4PuhZJjroYMIYLA13otSqf4HWxm4HHL0x5B1wHv2NUhiglBIX0/s320/162692_180920575261565_100000308724950_506767_2042837_n.jpg" width="207" /></a></div><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiLjBd5kTk8fkOnjurmY9RG9tX_FaDBdGQwN45NFbNtVG5l4EgZJDFqE6EI_m6IcmRYtSegFWniwkEFZUtmU11pTZIK96aQervUww613WqAeaJvRAeKTQN2iZvKDo3kmz9IIUlTqSm5Z9c/s1600/165096_180920605261562_100000308724950_506768_1957265_n%25282%2529.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiLjBd5kTk8fkOnjurmY9RG9tX_FaDBdGQwN45NFbNtVG5l4EgZJDFqE6EI_m6IcmRYtSegFWniwkEFZUtmU11pTZIK96aQervUww613WqAeaJvRAeKTQN2iZvKDo3kmz9IIUlTqSm5Z9c/s320/165096_180920605261562_100000308724950_506768_1957265_n%25282%2529.jpg" width="194" /></a></div><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiP8wkLPxhep30sVUeRMRwVszLZ8uYP48qjacIaUXi5DrD4bf402pTGobH9V2B4PhRoOfL5u04FczBGTgtCFaop_ImFDKak7yfo8OYtaGDCY5L7cL95neVX5kpJeD0jMWWMUkom6C-04A4/s1600/165585_180920651928224_100000308724950_506769_7196593_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiP8wkLPxhep30sVUeRMRwVszLZ8uYP48qjacIaUXi5DrD4bf402pTGobH9V2B4PhRoOfL5u04FczBGTgtCFaop_ImFDKak7yfo8OYtaGDCY5L7cL95neVX5kpJeD0jMWWMUkom6C-04A4/s320/165585_180920651928224_100000308724950_506769_7196593_n.jpg" width="207" /></a></div><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgi8NlvBUdH3cWUb_wUhyMOQeaiZXwprKEBuRRiSB1muA4nYycom-d1Eo6p1iGBHBsDuPIpnyozpGIuOIu3wWU9J7Qn8-p61Dpc17Okc9M7jjg9iNFtm8z3DMdAwbtlFhHxM_s2GwjOyxg/s1600/168960_180920691928220_100000308724950_506770_807424_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgi8NlvBUdH3cWUb_wUhyMOQeaiZXwprKEBuRRiSB1muA4nYycom-d1Eo6p1iGBHBsDuPIpnyozpGIuOIu3wWU9J7Qn8-p61Dpc17Okc9M7jjg9iNFtm8z3DMdAwbtlFhHxM_s2GwjOyxg/s320/168960_180920691928220_100000308724950_506770_807424_n.jpg" width="194" /></a></div><br />
</div>anshuhttp://www.blogger.com/profile/15378644547973082043noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1180898885780138267.post-27618744544758307212011-01-23T04:23:00.000-08:002011-01-23T04:31:27.295-08:00इतना आसां न था<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><div style="background-color: cyan;">सोचा था जिस डगर पर हम</div><div style="background-color: cyan;">ना रखेंगे कभी कदम</div><div class="separator" style="background-color: cyan; clear: both; text-align: center;"><a href="http://blog.craftzine.com/QuilledFlowers.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><br />
</a></div><div style="background-color: cyan;">मालूम आज हमें ये हुआ </div><div style="background-color: cyan;">कि हम उसी के मालिक हैं</div><div style="background-color: cyan;">अब जब इस डगर के हम</div><div style="background-color: cyan;">मालिक बन ही गए</div><div style="background-color: cyan;">तो सोचा क्यों ना</div><div style="background-color: cyan;">आगे बढा जाये </div><div style="background-color: cyan;">पर इस डगर पर हमारा चलना</div><div style="background-color: cyan;">इतना आसां ना था</div><div style="background-color: cyan;">काटों पर चल कर </div><div style="background-color: cyan;">फूलों का नर्म लेना </div><div style="background-color: cyan;">इतना आसां ना था</div><div style="background-color: cyan;">इस डगर के हम दो साथी</div><div style="background-color: cyan;">दुनिया से अलग तो हैं</div><div style="background-color: cyan;">पर हमारा साथ चलना </div><div style="background-color: cyan;">इतना आसां ना था </div><div style="background-color: cyan;">सोचा था हर मुश्किल का </div><div style="background-color: cyan;">सामना मिल कर करंगे हम</div><div style="background-color: cyan;">पर प्यार के आगे किसी मुश्किल का आना </div><div style="background-color: cyan;">इतना आसां ना था </div><div style="background-color: cyan;"> </div><div class="separator" style="background-color: cyan; clear: both; text-align: center;"><a href="http://blog.craftzine.com/QuilledFlowers.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><br />
</a></div><div style="background-color: cyan; color: purple;">अंशु </div><div style="background-color: cyan;"><br />
</div><div style="background-color: cyan;"></div><div style="background-color: cyan;"></div><div style="background-color: cyan;"><br />
</div></div>anshuhttp://www.blogger.com/profile/15378644547973082043noreply@blogger.com3tag:blogger.com,1999:blog-1180898885780138267.post-7588449486466026532011-01-12T04:15:00.000-08:002011-04-06T23:58:19.003-07:00शिक्षा में अधिकार rights in education<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 10pt;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";"><b><span style="color: purple; font-size: x-large;"><u>शिक्षा में अधिकार</u></span></b></span></div><div class="separator" style="border: medium none; clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEic_UpHA8hGqApqDOiaVnk_CP7zOqIa-kQ7SzJOKNfRfzYfdhPFKI5EzAuDD4POsdE9INqIB2hys1Yn_3avpN1TTGI4ghMViu2gFVvuNG0V2GDOjrggYs5ai0my7iDKF2EMuyXcuHtHr-M/s1600/ssa.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; height: 253px; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em; width: 308px;"><img border="0" height="320" n4="true" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEic_UpHA8hGqApqDOiaVnk_CP7zOqIa-kQ7SzJOKNfRfzYfdhPFKI5EzAuDD4POsdE9INqIB2hys1Yn_3avpN1TTGI4ghMViu2gFVvuNG0V2GDOjrggYs5ai0my7iDKF2EMuyXcuHtHr-M/s320/ssa.jpg" width="307" /></a></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 10pt;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 10pt;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";"> न्यूईयर के मौके पर </span><span style="font-family: Calibri;">3</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";"> साल की चारू की मॉं उसके एडमिशन के लिए काफी परेषान थी । दिल्ली के किसी अच्छे से स्कूल में एडमिशन हो जाए बस नए साल की उनकी यही कामना है। हर नया साल अभिभावकों के लिए एक चिंता बनकर आता है क्योंकि इसी दौरान दिल्ली के अच्छे न होते हुए भी तथाकथित अच्छे स्कूलों में अपने बच्चे के एडमिशन के लिए दौड़ </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">शु</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">रू हो जाती है। जहॉ एक तरफ माता पिता </span><br />
<br />
<br />
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">बढ़िया से बढ़िया स्कूल ढूंढते हैं वहीं दूसरी तरफ प्राइवेट स्कूल मनमानी करने से नही चूकते ।</span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 10pt;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";"> गौरतलब है कि दिल्ली के चार स्कूलों को सरकार के निर्देश न मानने के कारण नोटिस भी मिल गया है। लेकिन इसके बावजूद शिक्षा के व्यवसायीकरण पर रोक नही लगी है। सरकार गुर्राती है लेकिन इन स्कूलों का पंजा </span><span style="font-family: Calibri;">“</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">शै</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">क्षिक समानता को दबोचता नज़र आता है। </span><span style="font-family: Calibri;">1</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";"> अप्रैल </span><span style="font-family: Calibri;">2010</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";"> को सरकार ने शिक्षा का अधिकार अधिनियम बनाया । पर शिक्षा का अधिकार आज शिक्षा मे अधिकार में बदल गया है। </span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 10pt;"><span style="font-family: Calibri;"> </span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 10pt;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";"> वही दूसरी ओर सरकारी स्कूल आज गरीबों के स्कूलों में बदल गए है। सरकार के ऊंचे वादों पर अकर्मण्यता कहीं न कहीं प्राइवेट स्कूलों को षिक्षा मे अधिकार जमाने मे मदद कर रही है । भारत मे प्राइमरी शिक्षा का लगातार गिरता स्तर हमारे आने वाले कल के लिए अत्यंत घातक है। जरूरत है कि सरकार इन प्राइवेट स्कूलों के शिक्षा व्यापार पर कड़ी कार्रवाई करे ताकि शिक्षा का अधिकार के मायने साबित हों ।</span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 10pt;"><br />
</div><span style="background-color: #f9cb9c; color: black;"></span></div>anshuhttp://www.blogger.com/profile/15378644547973082043noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-1180898885780138267.post-71588581842442049572011-01-09T09:36:00.000-08:002011-01-09T09:36:05.384-08:00भ्रष्ट हीं होते हैं देशभक्त<span style="color: red;">बिनायक सेन को उम्रकैद की सज़ा के बाद</span><br />
<br />
<span style="color: red;"><span style="color: #cc0000;">हमें बचपन में ही सिखा दिया जाता है कि हमें दूसरों की मदद करनी चाहिए , सदैव सत्य बोलना चाहिए। और साथ ही यह उम्मीद भी की जाती है कि आगे आने वाली पीढ़़ी को भी हम यहीं सिखाएं लेकिन बिनायक सेन ने लोगों की मदद करनी चाही तो सरकार ने उन्हें देशद्रोह करार दिया ।<br />
<br />
बिनायक सेन एक ऐसे व्यक्ति हैं जिन्होनें देशसेवा को सबसे ऊपर माना लेकिन सत्तालोलुप सरकार के फैसले ने न सिर्फ लोकतंत्र का मजाक बनाया है बल्कि कहीं न कहीं आगे आने वाली को यह संदेश दिया है कि यदि गरीब और हाशिए पर पहुॅंचे लोगों की मदद की या उनकी समानता के पक्ष में कुछ कहा तो देशद्रोही माने जाओगे । सरकार के इस फैैसले से एक ही बात जो उभर कर सामने आ रही है कि देशद्रोही वही है जो देश का भला चाहता है । और सरकार अपने फैसले के पक्ष में खोखली दलीलें दे रहीं है। इससे पहले भी कितने ही उन लोगो की आवाजों को दबा दिया गया जो मानवाधिकारों के लिए उठी। <br />
<br />
इसके साथ ही यह फैसला हमारी न्याय प्रक्रिया पर भी बहुत बड़ा सवालिया निशान लगाता है । एक तरफ वो लोग हैं जिन्होने करोड़ों का घपला किया फिर भी अभी तक स्वतंत्र हैं वहीं दूसरी ओर वे हैं जो समानता , शांति और न्याय के लिए आवाज उठाते है तो उन्हें कुचल दिया जाता है।<br />
<br />
</span> </span>anshuhttp://www.blogger.com/profile/15378644547973082043noreply@blogger.com5tag:blogger.com,1999:blog-1180898885780138267.post-31663486721729380392010-11-07T09:48:00.000-08:002010-11-07T21:37:42.076-08:00इस भारत को कौन और कब देखेगा???<span style="background-color: white; color: black;">बराक ओबामा भारत की धरती पर आ चुके हैं। ओबामा की भारत यात्रा एक मायने में दोनो देशों के लिए महत्वपूर्ण है। एक तरफ ओबामा आउटसोर्सिंग के खिलाफ हैं तो दूसरी तरफ मनमोहन न्यूक्लियर डील को पूरा करने की कवायद मे लगे हैं , एक तरफ ओबामा अपने देश की लगभग 10 फीसदी बेरोजगार जनता को रोजगार दिलाने आएं हैं तो दूसरी ओर हमारा देश का लगभग आधा हिस्सा गरीबी के पालने मे झूल रहा है । </span><br />
<span style="background-color: white; color: black;"> जी हांॅ , यूनाइटेड नेशन्स की मानव विकास रिपोर्ट के अनुसार दक्षिध एशिया मे , पूरे विश्व की आधी सबसे गरीब आबादी रहती है जिनकी संख्या 844 मिलियन है । भारत मे इस आबादी का 50 फीसदी हिस्सा है यानि 400 मिलियन से अधिक लोग जो रिपोर्ट के अनुसार भारत के आठ राज्यों मे हैं । ये मल्टीडाइमेन्शल रिपोर्ट है जो घरेलू स्तर पर शिक्षा , स्वास्थ्य और आय के गिरते स्तर पर विभिन्न देशों का हाल बताती है।</span><br />
<span style="background-color: white; color: black;"> बिहार , जहॉं आजकल राजनेता चुनावी बुखार मे उलझे हुए हैं वहॉं गरीबी दर 81% तक पहुॅंच गई है। जनता की सुध लेने को कोई तैयार नही। यहॉं चुनाव लड़ रहे सभी नेताओं के भाड्ढणों में एक बात आम है कि चुनाव के बाद अगर सत्ता में आए तो सब चमका देगें पर फिलहाल ये सभी चुनावी दंगल मे लड़ने की कोई कसर न छोड़ेगे। इसके अलावा राजधानी दिल्ली भी इसी लिस्ट मे है इसके के अलावा राजस्कान , उप्र और मध्यप्रदेश में भी दुनिया के कुल गरीबों का कुछ हिस्सा रहता है इसके साथ ही यह रिपोर्ट बताती है कि भारत मे असमानता भी बढ़ी है। भारत असमानता के इन्डैक्स पर 30% और पीछे हो गया है जिसमें सबसे बड़े दो कारण हैं शिक्षा जिसमें 41 फीसदी की और दूसरा स्वास्थ्य 31% और पिछड़ गया है । </span><br />
<span style="background-color: white; color: black;"> वहीे दूसरी रिपोर्ट मे भारत की 5 हस्तियॉं सोनिया गॉंधी , मनमोहन सिंह , रतन टाटा , मुकेश अंबानी , और लक्ष्मी मित्तल इस वड्र्ढ फोब्र्स की सबसे प्रभावशाली लोगों की लिस्ट मे ‘शामिल हुए हैं । इसमे सोनिया गॉंधी 9वीे और मनमोहन सिंह 18वी रैंक पर हैं। जबकि मुकेश अंबानी ;29 बिलियनद्ध जो पिछले वड्र्ढ 44वें स्थान पर थे इस वड्र्ढ 34वें स्थान पर आ गए हैं । एक तरफ तो भारत गरीबी से पिछड़ रहा है तो दूसरी ओर भारत कंे ये लोग विश्व में सिर्फ अपनी पहचान बनाने की जुगत में लगे हैं । इसके अलावा लक्ष्मी मिततल ;28़7 बिलियनद्ध 44वें स्थान पर और रतन ट,ाटा 61वें स्थान पर रहे। मोटे तोैर पर देखा जाए तो भारत में जितने गरीब हैं;410 मिलियनद्ध उससे कहीं ज्यादा इनके पास सम्पति है ;28़.7बिलियन,29बिलियनद्ध। और प्रभाव तो पद से ही होता है। लेकिन भारत जो असमानता , गरीबी और अशिक्षा की मार झेल रहा है वो तो अंधेरे के गर्त मे फंसता जा रहा है। </span><br />
<span style="background-color: white; color: black;"> वैसे मनमोहिनी सरकार आजकल खुश है क्योंकि यह रिपोर्ट ओबामा के आगमन की तैयारियों में छिप सी गई है। मीडियाजगत भी बराक ओबामा के सुबह से उठकर रात के सोने तक हर मिनट की खबर देने की प्रतिस्पर्धा मे अंधा हो गया है। और यूपीए सरकार अपना मैला दामन छिपा रही है ।। इंतजार है कब मीडिया आॅंख खोलेगा? पता नहीं इस भारत को कौन और कब देखेगा?</span>anshuhttp://www.blogger.com/profile/15378644547973082043noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-1180898885780138267.post-30410331596112490262010-09-07T04:39:00.000-07:002010-09-07T04:39:32.196-07:00नहीं मिल सकता मुफ्त में अनाजआज कि ख़ास खबर जो सभी अख़बारों के मुख्य पृष्ठ पर छाएं रही वह ये "नीति निर्धारण में दखल ना दें सुप्रीम कोर्ट: मनमोहन" | मनमोहन ने सुप्रीम कोर्ट के गरीबों के मुफ्त अनाज बांटने के सुप्रीम कोर्ट की भावनाओं का सम्मान करते हुए कहा कि ३७ फीसदी जनता को मुफ्त में अनाज नहीं बांटा जा सकता | मनमोहन के अनुसार ये असंभव है | मैं सोचतीं हूँ कि जब चुनाव होते हैं तो मनमोहन या कोई भी सरकार का इस ३७ फीसदी जनता तक पहुंचना असंभव नहीं है | ऐसे समय में सरकार इन्हें ढूँढ निकलती है, तो अब अनाज बाँटना संभव क्यों नहीं ? यूपीऐ सरकार के ही एक सदस्य राहुल गाँधी दालतों का गरीबों का घर ढूँढ कर वहां घी से चुपड़ी रोटी और सब्जी खा सकते हैं तो उन्हें अनाज मुफ्त में देना संभव क्यों नहीं ? सरकार एमपी का वेतन तो १५० गुना बड़ा सकती है तो अनाज क्यों नही बाँट सकती?<br />
इन प्रश्नों के उत्तर नही मिल रहे है| सरकार शुरू से ही अपनी जिम्मेदारियों से बचती रही है और अब जब सुप्रीम कोर्ट का आदेश मिला तो पहले ये सरकार सोती रही और याद दिलाने पर कह रही है कि कोर्ट दखल ना दें | वैसे सरकार ने पीडीएस प्रणाली के तहत अनाज देने की बात कही है लेकिन सड़े हुए और सड़ते हुए गेहूं को नही बचा पा रही है सरकार | रूस जैसे गेहूं के इन्ते बड़े उत्पादक देश ने अपने घर में खाद्यान्न संकट ना हो इससे बचने के लिए गेहूं के निर्यात को रोक दिया है और भारत जैसा देश जिसकी आधी से अधिक आबादी गरीबी की मार झेल रही है वहां इसे सड़ने के लिए छोड़ दिया जाता है | अजीब विडंबना है | <br />
सरकार ने कोर्ट को तो अपनी नीतियों में दखल देना से तो मना कर दिया पर अब देखना यह है कि सरकार कैसे उस जनता का पेट भरने के लिया अपनी निर्धारित नीतियों में कितनी कारगर होती है |anshuhttp://www.blogger.com/profile/15378644547973082043noreply@blogger.com3tag:blogger.com,1999:blog-1180898885780138267.post-47775546882185204262010-08-17T10:56:00.000-07:002012-08-29T08:58:18.266-07:00एक शहरी आम लड़की<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgyxIgWUfkhaB7IXD-0W8675-ZQwQ-N0hjEXkZGs2CLZdNUSVKnY9hP5Mz_cCSKjmKvLHmn5VTseOJKm5VE6rU4Hz6yYP3V0LElNmBAqflRx5Bc1GJ6uzSlNS50Kk-PjJMFKU-sIO36cgI/s1600/FICTION_nicoledrawing2.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgyxIgWUfkhaB7IXD-0W8675-ZQwQ-N0hjEXkZGs2CLZdNUSVKnY9hP5Mz_cCSKjmKvLHmn5VTseOJKm5VE6rU4Hz6yYP3V0LElNmBAqflRx5Bc1GJ6uzSlNS50Kk-PjJMFKU-sIO36cgI/s320/FICTION_nicoledrawing2.jpg" /></a></div>
मैं कनिका हूॅ । आपने मध्यम वर्ग का नाम तो सुना ही होगा | आप जानतें हैं कि उसके भी दो प्रकार होतें हैं एक "अप्पर मिडल क्लास" और "लोअर मिडल क्लास "| हाँ मैं दूसरी श्रेणी से हूँ |कल हाइड्रोजन गैस वाला गुब्बारा देखा तो सोचा कि मैं भी अपनी इच्छाएं पूरी कर इसी की तरह स्वच्छंद आकाश में विचरण करूं । एक ‘शहरी आम लड़की की यही तो इच्छा होती है। वो करना बहुत कुछ चाहती है, पर कर कुछ नहीं पाती है। एक तरफ तो उसकी इच्छाएं फैशनेबल आकार लेना चाहती हैं वहीं दूसरी तरफ पैसों की कमी ज़रूरतों को भी पूरा नहीं होने देती।जब ये शहरी आम लड़की स्नातक पास कर लेती है तो उसके लिए बिना कहे दो विकल्प रखे जाते हैं या तो वह शादी करे या नौकरी | क्योंकि यह शहरी आम लड़की अपनी इच्छाओं को पूरा करना चाहती है इसलिए नौकरी के क्षेत्र में आ जाती है इससे दो फायदें हैं एक तो कुछ पैसे आ जाएँगे दूसरा शादी से भी थोडा टाइम शादी से भी बच जाएँगे | वैसे ये शहरी लड़की वो है जिसके माँ - बाप उस पर और पैसे खर्च नहीं करना चाहते या यूँ कहें कि उसकी शादी के लिए पैसे बचाना चाहतें हैं | ये आम लड़की वो है जो बसों के धक्के खाती है , जो चलती फिरती नज़रों का "सिर्फ" शिकार बनती है , जो पदना चाहती है लेकिन कहीं उसकी अगले दो सालों में शादी ना हो जाये इसलिए नौकरी करती है | ये वो लड़की है घर में देरी से आने से डरती है क्योंकि उसके घर वाले उसकी बहुत परवाह करते हैं | कहते हैं कि लड़की कि इच्छा एक पानी का बुलबुला है जो बनते ही फूट जाता है लेकिन मुझे लगता है कि यह इच्छा अथाह समुद्र के सामान होती है जिसे कभी किनारा नहीं मिलता | ये वो लड़की है जो इस तरह पदाई - लिखाई जाती है जिससे कि वो एक "मैरिज मैटेरिअल" बन जाती है |ये वो लड़की है जो करना बहुत कुछ चाहती है पर कर कुछ नहीं पाती है| ये लिखते समय मुझे बस एक ही विज्ञापन याद आता है "वाय ब्वायज शुड हैव ऑल द फन" |</div>
anshuhttp://www.blogger.com/profile/15378644547973082043noreply@blogger.com7tag:blogger.com,1999:blog-1180898885780138267.post-12774555015810794872010-08-14T02:42:00.000-07:002010-08-14T02:49:05.584-07:00लो आ गया पंद्रह अगस्तइस वर्ष पन्द्रह अगस्त पर हम भारत की स्वतंत्रता की ६3 वी वर्षगांठ मन रहे हैं | हम सब के लिए यह एक महतवपूर्ण दिन है लेकिन फिर भी देखा जाये तो यह सभी के लिए एक राष्ट्रीय छुट्टी है जो सबके लिए लाग अलग कारणों से महतवपूर्ण है जैसे एक बच्चे के लिए इस दिन का मतलब पतंग उड़ाना और मस्ती करना हो सकता है लेकिन इस बार १५ अगस्त कुछ खास मज़ेदार नही है| आप सोच रहे होगे की क्यों नहीं है वो इसलिए कि इस बार इस राष्ट्रीय छुट्टी को सन्डे वाले दिन जो आई है| आज कि इस व्यस्त ज़िन्दगी में भारतीयों के लिए ये छुट्टी बहुत मायने रखती है क्योंकि वो इस दिन आराम कर सकते हैं , मस्ती मार सकते हैं , आई बो कटा का खेल , खेल सकते हैं ,अपने मित्रो सम्बन्धियों से मिल सकते हैं लेकिन इस बार मजा थोडा किरकिरा हो गया क्योकि एक छुट्टी बेकार गई | भारतीय जनता इस दिन पर चिंतन करना भूल जाती है | अपने देश का चिंतन | वो नहीं सोचती कि जो इन्ते वर्षों में हमने क्या खोया और क्या पाया | जो ओस देश का शिक्षित वर्ग है उनसे अपेक्षा है कि वें इस दिन को सिर्फ एक छुट्टी न समझे बल्कि देश के प्रति अपनी जिम्मेदारियों को समझें और कदम उठाएं | एक तरफ से देखा जाये तो ये रोज़गार का भी अच्छा साधन है इन दिनों हमारे तिरंगे झंडे हर जगह दिखाई दे जाता है जिससे सीजनल एम्प्लौय्मेंट बड जाती है | अभिप्राय ये है कि आज स्वतंत्रता दिवस से किसी को कुछ लेना देना नही है बल्कि एक मौका है किसी के लिए मस्ती का यो किसी के लिए रोज़गार का |anshuhttp://www.blogger.com/profile/15378644547973082043noreply@blogger.com10